All posts by प्रेम आर्य

रौँको छाला काढ्नु….

ओ३म्..

रौँको छाला काढ्नु…..

निश्चर्मणो गामरिणीत धीतिभिर्या जरन्ता युवशा ताकृणोतन |

सौधन्वना अश्वादश्वमतक्षत युक्त्वा रथमुप देवाँ अयातन ||

ऋग्वेद:१/१६१/७

ऋषि: दीर्घतमा औचथ्यः/ देवता: ऋभवः/ छन्द: जगती/ स्वर: निषादः

पद पाठ: उ॒द्वत्ऽसु॑ । अ॒स्मै॒ । अ॒कृ॒णो॒त॒न॒ । तृण॑म् । नि॒वत्ऽसु॑ । अ॒पः । सु॒ऽअ॒प॒स्यया॑ । न॒रः॒ । अगो॑ह्यस्य । यत् । अस॑स्तन । गृ॒हे । तत् । अ॒द्य । इ॒दम् । ऋ॒भ॒वः॒ । न । अनु॑ । ग॒च्छ॒थ॒ ॥

अन्वय: हे मनुष्या यूयं धीतिभिश्चर्मणइव गामरिणीत। या जरन्ता युवशा शिल्पिनौ स्यातां ता शिल्पकर्मसु प्रवृत्तौ निरकृणोतन। सौधन्वनाः सन्तोऽश्वादश्वमतक्षत रथं युक्त्वा देवानुपायातन।

धीतिभिः             मनन द्वारा/विविध क्रिया द्वारा
गाम्:                  वाणीलाई
चर्मण्:                छालाबाट
निः                    रहित गरेर
अरिणीत‌:             प्राप्त‌ गर
या:                    जुन दुई (माता-पिता)
जरन्ता:                वृद्ध (हुँदै छन्)
ता:                    ति दुईलाई
युवशा:                युवा समान
अकृणोतन:           गर
सौधन्वनाः            धनुर्विद्यामा कुशलहरु!
अश्वात्:               अश्व बाट
अश्वम्:                अश्वलाई
अतक्षत:              बनाओ र
रथम्:                  रथलाई
युक्त्वा:               जोडेरर
देवान्:                 दिव्य पदार्थहरुलाई
उप+अयातन:        समीप रहेर प्राप्त गर | अथवा
रथं+अयातन:        रथलाई जोडेर विद्वानहरुका सपिपमा जाउ|

भावार्थ: यस मन्त्रमा वाचकलुप्तोपमालङ्कार च। जुन मनुष्यले औंला समान कर्म गर्ने र शिल्पविद्यामा प्रीति राख्ने पदार्थको गुण जानेर यान आदि कार्यमा उनको उपयोग गर्दछन् तिनले दिव्य भोग प्राप्त गर्दछन् ॥

             निचर्मणो गामरिणीत धीतिभिः को अर्थ सायणाचार्य आदिले ‘गौ को छाला काढ’ भनेर गरेका छन्, तर यहाँ यस्तो अर्थको कुनै संगति नै छैन | अँ, यसबाट वेदको टाउकामा गोहत्याको कलंक अवश्यक लाग्दछ, जो सर्वथा अन्याय हो | वेदमा गौलाई अघ्न्या = न मार्न योग्य मानिएको छ | सायणादिको अर्थ गां मा हिंसीः (गौलाई न मार) यस वेदवचनको विरोधी पनि हुन्छ | समस्त ऋषि मुनि यहि मान्दछन् कि वेदमा ‘वदतो व्याघात दोष’ = पारस्परिक विरोध छैन  | फेरी यदि सायणको अर्थ ठीक छ भने वेदवाक्य ‘निश्चर्मणं गामकुरुत’ हुनु पर्ने, ‘निश्चर्मणो गामरिणीत’ हैन | चर्म रहित भयो भने त त्यो गौ नै रहन्न| त्यसैले यस वाक्यको अर्थ अर्कै हुन्छ | ‘गौ’ शब्दको एक अर्थ वाणी पनि हो, यस अर्थलाई मान्दा यसको अर्थ हुन्छ- वाणीलाई चर्म्म रहित गरेर प्राप्त गर अर्थात कुराको मर्मलाई जान, जुन समय पाएर ‘रौंको छाला काढ्ने’ रुपमा प्रयोग भयो| ‘गौ’को एक अर्थ रौँ पनि हो | रौँको छाला काढ्ने अर्थ सबैले जान्छन् |

यस मन्त्रमा उत्तम शिल्पिहरुलाई आदेश छ | उनको कार्य्य नै यस्तै हुन्छ कि जसमा उनलाई यस कुराको आवस्यकता छ | तिनीहरुले आफ्नो विद्याको सारा रहस्यहरुलाई हस्तगत नगर्ने हो भने त कार्य नै चल्दैन |

दोस्रो चरणमा उपदेश छ जुन वृद्ध माता-पिता छन्, तिनलाई युवा समान बनाउ | ऋग्वेद (१/११०/८) मा पनि यहि ढंगको कुरो गरिएको छ –जिद्री युवाना पितराकृणोतन = वृद्ध माता-पितालाई युवा गराइदेउ | माता-पितालाई युवा गराउनुको भाव यहि हो कि उनीहरुले वार्द्धक्यको कष्टलाई अनुभव नगरुन |

तेस्रो चरणमा भनिएको छ सौधन्वना अश्वादश्वमतक्षत = हे उत्तम शिल्पिहरुहो! घोडा बाट घोडा बनाउ | घोडा बाट घोडा नै बन्दछ, पैदा हुन्छ | फेरी वेदले यो कुरो किन भनेन? यसको सीधासादा अर्थ यहि हो कि घोडा बाट उत्तम घोडा पैदा गर अर्थात तिम्रा पशुहरुका सन्तान आकार, शक्ति आदिमा हीन नहुन पाउन | यस विषयमा सावधानता नअपनाउने हो भने त उत्तरोत्तर ह्रास हुन लाग्छ| चत्तुर वैज्ञानी मनुष्यले यस ह्रासलाई रोकेर उत्तरोत्तर उत्कर्षको व्यवस्था गर्दछ |

चौथो चरणमा एक आवश्यक व्यवहारिक तत्वको उपदेश छ कि शिल्पिहरुले आँफू भन्दा उत्कृष्ट विद्वानहरुको संगति गर्दै रहनु पर्दछ ताकि शिल्पको उत्तरोत्तर उन्नति भइरहोस |अस्तु..

नमस्ते..!

-हार्दिक आभार: स्वामी वेदानन्द तीर्थ सरस्वती (स्वाध्याय सन्दोह बाट)

वेदमा गो हत्यारालाई मार्ने आदेश:

ओ३म्..

वेदमा गो हत्यारालाई मार्ने आदेश:

अरुको त कुरो छोडौं, आजभोलि हाम्रै हिन्दु समाज भित्र पनि गोमांस खाने र नखाने बिषयलाई लिएर तथाकथित समाज सुधारक, साहित्यकार, मानव अधिकारवादी, प्रगतिशील तथा कांग्रेस समर्थक राजनैतिक व्यक्तिहरु दिन प्रतिदिन व्यर्थको वाद-विवाद गर्ने गर्दछन्।

वास्तविकता त यो हो कि यिनिहरुलाई गाई, घोडा, गधा, कुकुर, बिराला या अन्य कुनै पशु तथा पंक्षी संग केहि पनि लेन-देन छैन, यिनको प्रमुख उद्देश्य सनातन धर्म र संस्कृतीको विरोध गर्नु र मुखमा डलरको काट्टो हालिदिने आफ्ना प्रभुलाई खुशी पार्नु नै हो। यस देशमा विगत २०-२२ वर्ष देखि व्यक्तिगत स्वार्थ, कुर्सि मोह र सत्ता लोलुपताको भोक ह्वात्तै बढेको छ, त्यसै कारणले सत्ताको लागि जे पनि गर्ने यिनको नीति कै कारणले अहिले यस्तो भयावह स्थितिको सिर्जना भएको छ। यदि यिनीहरुमा अलिकति पनि संवेदनशीलता या मनुष्यता हुन्थ्यो भने त आज मुस्लिम देशहरुमा जे भैरहेको छ, त्यसको विरोध गर्ने साहस अवश्य गर्ने थिए। मूल रूपमा यी सबै पाखण्डी हुन्, यिनीहरुलाई सनातन धर्म र संस्कृतीको विरोध गर्ने आर्थिक लाभ प्राप्त हुन्छ। यहि विरोधको नाउमा राष्ट्रद्रोह गर्नु यिनको स्वभाव नै बनिसकेको छ।

जसले आरोप लगाउने गर्दछन् कि हिन्दुहरुले गौको तुलनामा मनुष्यको मूल्य सम्झने गर्दैनन्, कुनै जनावरलाई कसैले मारिदियो त के भयो, जनावरको मनुष्यको तुलनामा के मूल्य छ? संसारका समस्त प्राणीहरु मनुष्य कै लागि बनेका हुन्। यिनलाई मारेर खानुमा कुनै अपराध हुन्न। संसारका सबै वस्तुहरु मनुष्यको उपयोगको लागि नै बनेका हुन्, यसको यो अभिप्राय त हुन सक्दैन कि कसैले यिनलाई नष्ट गरिदेओस्। संसारका प्राणीहरु पनि मनुष्यकै लागि हुन् तर यिनलाई मारेर खानु मात्र एक उपयोग हैन।

प्रथम कुरो त जे पनि संसारका वस्तुहरु र प्राणी छन्, ति सबै मनुष्यहरुका साझा सपत्ति हुन्, सबको लागि तिनको उपयोग हुनु पर्दछ। जसरि सबैको हित सिद्ध हुन्छ त्यस्तै उपयोग सबैले गर्नु उचित छ। संसारका वस्तुहरुको श्रेष्ठ उपयोग नै मनुष्यको बुद्धिमत्ताको कसौटी हो। कुनै मनुष्यले आफ्नै घरमा आगो लगाएर भनोस् कि काठ र दार त जलाउनको लागि नै हुन्। काठ-दार आदि दाउरा तथा इन्धनको रुपमा जलाउने काममा पनि आउँछन् र घर बनाउने पनि काम आउँछन्, यिनलाई यथोचित उपयोग गर्नु नै मनुष्यको धर्म हो।

कुनै पनि मनुष्यले अन्य कसैको अहित गरेर आफ्नो हित साध्न चाहन्छ भने उसलाई यस्तो गर्ने अधिकार दिन सकिन्न। समाजमा व्यक्तिगत आचरणको पूर्ण स्वतन्त्रता छ, तर सामाजिक परिस्थितिमा प्रत्येक व्यक्तिलाई समाजको नियमहरुको अधीनमा चल्नु पर्ने हुन्छ। जसले गाईको मासु खानुलाई आफ्नो अधिकार सम्झन्छन्, तिनले मनुष्यको मासु खान पाउने पनि अधिकार सम्झन सक्छन्। समाजमा यदि यस्तो कसैले गर्दछ भने उसलाई अपराधी मान्न सकिन्छ र उसलाई दण्डित गरिन सकिन्छ। त्यसैले सनातन धर्ममा गाईलाई नमार्न योग्य भनिएको छ।

समाजको एक वर्गले नियम-कानुनको विरोध गरेर गोमांस खाने आफ्नो अधिकार भन्छ। एक वर्ग जो बहुसंख्यक छ, गौ हत्याको अनुमति दिन्न, तब पनि यदि त्यस्तो गरिन्छ भने देश र समाज संग द्रोह गर्नु सरह हुन्छ। यस्तो परिस्थितिमा जब एक वर्गले नियम मान्न अस्विकार गर्दछ भने अर्को वर्गले पनि नियम भंग पक्कै गर्दछ, त्यसपछि जे हुन्छ, त्यो कसैको हितमा हुँदैन। कसैको गाई काट्ने मौलिक अधिकार हो भने गौ रक्षा गर्ने र गोहत्यारालाई दण्डित गर्ने पनि समस्त हिन्दुहरुको मौलिक अधिकार हो। यो दुवै स्थितिले समाजमा अराजकता उत्पन्न गर्दछ, यो समाजको हितमा छैन। हामीले समाजको हितलाई सर्वोपरि राख्नु पर्ने हुन्छ। यदि कसैले गोहत्या गरेर आँफूलाई श्रेष्ठ सिद्ध गर्न चाहन्छ भने अर्काले सुँगुरको कुरा लिएर कसैको भावनालाई आहत गर्दछ। यो संघर्ष एकदम निन्दनीय छ।

जो पनि गोहत्याका पक्षधर छन्, ति आफ्नो भोजनको चिन्तामा पूरा समाजको भोजनमाथि संकट उत्पन्न गर्दैछन्। गाईको मासु त केवल केहि मुठीभर व्यक्तिको लागि विलाशीताको आवश्यकता होला तर गाईको दुध र गौ वंशबाट प्राप्त हुने समग्र लाभ पूरा समाजको आवश्यकता हो। यो मांसाहारीहरुको लागि पनि आवश्यकता हो। यिनै मांसाहारी हरुकै कारणले गर्दा मानव समाजमा आज भयंकर संकट उत्पन्न भएको छ। हामी सबैलाई आ-आफ्नो परिवारमा दुध-दहि-घिउ-मोही-खिर-पनीर-मिठाई आदि हरेक दिन चाहिन्छ, साना-साना बाल-बालिका हरुलाई दुध चाहियो, वृद्धलाई दुध चाहियो, रोगीलाई दुध चाहियो। संसारमा आज प्रतिदिन जति दुधको आवश्यकता छ, त्यसको तुलनामा दुधको उत्पादन निक्कै कम छ, त्यसैले दुध-दहि-घिउ-पनीर-मिठाइ आदि सबै बजारमा नक्कली आइरहेकाछन्। दुध बाट बनेका हरेक वस्तुमा आज मिलावट छ, किनकि गौवंशको हत्या निरन्तर बढ्नाले यसको संख्या घटिरहेको छ। यदि यो क्रम रोकिएन र जारी रह्यो भने हाम्रा लागि डीडीटि पाउडर पानीमा घोलेर खानुको अतिरिक्त अन्य कुनै उपाय बच्ने छैन। भोजनमा यदि गोदुग्धका पदार्थलाई निकाल्दिनेहो भने केहि बच्दैन। हामि सम्झन्छौं कि कारखाना र उद्योगहरु बाट समृद्धि आउँछ, समृद्धिको वास्तविक आधार पशुधन हो। मनुष्यका जति आवश्यकताहरुको पूर्ति पशुबाट प्राप्त हुने वस्तुहरु बाट हुन्छ, त्यति अन्य कुनै पदार्थ बाट हुन सक्दैन।

जीवित पशुबाट नै हामीलाई अधिक लाभ हुन्छ, मरे पछी पनि लाभ त हुन्छ नै। स्वयं मरेका पशुको उपयोग कम छैन अतः पशु वध गर्नुपर्ने आवश्यकता छैन। गोदुग्ध र त्यसबाट बनेका पदार्थहरु बाट जहाँ मनुष्यको बल र बुद्धि तथा सात्विकता बढ्छ भने त्यहाँ मासु तमोगुणी भोजन हो, यसबाट व्यक्ति तमोगुणी हुन्छ र उसमा पशु-वृत्तिको वृद्धि हुन्छ। त्यसैले महर्षि दयानन्द सरस्वतिले आफ्नो जीवनमा घोषणा गरेका थिए कि गौवंशको नाश हुनाले राजा र प्रजा दुवैको पनि नाश हुन्छ।

अहिले नेपालको नाश गर्नको लागि विदेशीहरु तथा भित्रबाट अंग्रेज र बाहिरबाट नेपाली देखिने स्वदेशीहरुले हाम्रो समृद्धिको दुई वटा सूत्र- एउटा हाम्रो शिक्षा जो हाम्रो विचार र चिन्तनको उत्कर्षको आधार थियो त्यसलाई लगभग नष्ट गरिसके तथा दोस्रो पशु धन विशेष रूपमा गौवंश हो हाम्रो समृद्धिको मूल हो त्यसलाई नाश गर्नको लागि यस देशलाई दरिद्र बनाउँदै छन्। तिनकै दलालहरुको रूपमा जसले यस देशमा तीनिहरूबाट पोषण पाउने गर्दछन्, तिनकै इशारामा काम गर्दैछन् र यो सब तिनकै षडयन्त्र हो। तिनीहरुले नै गाईको मासु खान पाउने मौलिक अधिकार हो भन्ने जस्तो कुरो उठाएर विवाद उत्पन्न गराउँदैछन्। सत्य सनातन वैदिक संस्कृतिलाई बद्नाम गर्ने र विदेशमा देशको छवि बिगार्ने काम गर्दैछन्।

गाई हाम्रो मात्र पहिचान हैन, सबैको हो। गाई उपयोगिताको दृष्टिले दुध नदिए पनि उपयोगी छ। त्यसको गोबरबाट उत्कृष्ट मलखाद र मूत्रबाट अमृत सरि औषधको निर्माण हुन्छ। विगत केहि वर्ष देखि गाईमा गरिएको अनुसन्धानले सिद्ध गरिदिएको छ कि गाईले आफ्नो दुग्ध उत्पादन बाट केवल हाम्रो भोजनको समृद्धि बढाउने मात्र हैन, अपितु आफ्नो गोबरबाट माटोको उर्वरा-शक्ति बढाउने र संरक्षण पनि गर्दछ। गोमूत्रबाट अमेरिका जस्तो देशमा क्यान्सरको औषधि निर्माण हुँदैछ। भारतमा महर्षि दयानन्दले आफ्नो जीवन कालमा गौवंशको रक्षाका लागि निक्कै प्रयत्न गरेका थिए। गोहत्याको विरोधमा करोडौं मानिसहरुको हस्ताक्षर संकलन गरेर महारानी विक्टोरियालाई अवगत गराएर गोहत्या बन्द गर्ने आन्दोलन चलाएका थिए। उहाँको उत्कृष्ट रचना मध्ये एक ‘गोकरुणानिधि’ मा एउटा गाईको जीवन भरिको दुधबाट कति जना मानिसको पालन-पोषण हुन्छ तथा त्यसको मासुबाट एक पटकमा कति जनाको पेट भरिन्छ, यसको तुलना गरेर गौ-अर्थशास्त्र सम्झाएका छन्।

गाईलाई सनातन धर्ममा पवित्र मानिएको छ, यो केवल एक धार्मिक भावनाको मात्र प्रश्न हैन। आज गाईको दुधको गुणकै कारण हामीले पूजा गर्ने गाईको नस्ल (जर्शी हैन) संरक्षण ब्राजील र डेन्मार्क जस्ता देशमा गरिदै छ। त्यहाँ गौ संवर्धनको कार्य निक्कै व्यापक स्तरमा गरिदै छ। यस्तो परिस्थितिमा हाम्रो देशमा यस किसिमको विवाद निन्दनीय र चिन्ताजनक छ।

हाम्रा गाईको तुलनामा विदेशी नस्लका गाईहरूको दुध तथा त्यसको यत्पादनमा कति विष छ भन्ने कुराको निक्कै ठूलो मात्रामा अनुसन्धान भैसकेको छ। हाम्रो स्थानीय गाई आज समाप्त हुने कगारमा छ। यस्तो परिस्थितिमा यस्तो विवाद स्वयं प्रेरित भएको भनेर भन्न सकिन्न। जसले सामाजिक ताना-बानालाई तोडेर राष्ट्रको प्रगति रोक्न चाहन्छन्, यो त्यस्तै मानिसको काम हो।

भोजनको स्वतन्त्रताको नाउमा जसले सनातन परम्परा, सामाजिक ढांचा तथा कानूनलाई तोड्न चाहन्छन्, तिनलाई यो पनि अवश्य ज्ञात होला कि स्वतन्त्रताको कुरो तब मात्र आउँछ, जब हामि संग कुनै वस्तु सर्व सुलभ होस्। यदि कसैले उसलाई गोमांस खाने स्वतन्त्रता र अधिकार छ भनेर सम्झन्छ भने के गोमांस खानेहरुको अधिकारले गोदुग्ध खानेहरुको अधिकार समाप्त हुन्छ र? गोमांस र गोदुग्धको अधिकारमा गोमांस खाने कुरो गर्नु केवल बौद्धिक दरिद्रताको पहिचान हो।

नयाँ नयाँ वैज्ञानिक खोजहरुले सिद्ध गरेका छन् कि प्राणिहरुको हिंसा र निरन्तर बढ्दै गरेको क्रूरताले पृथ्वीको पर्यावरण सन्तुलन बिग्रिदै गएको छ। प्राणिहरुको हत्या गर्ने कार्य नयाँ प्रविधि र विज्ञानको प्रयोग बाट निक्कै ठूलो स्तरमा चलाइदै छ, यसमा क्रूरता पनि त्यति नै बढेको छ। मनुष्यले छालाको लोभमा पशुको गर्भस्थ शिशुहरुको हत्या गर्दछ र भोजनको नाममा पशुलाई भयङ्कर यातना दिन्छ। यस्तो यातनाबाट मनुष्यको स्वभाव पनि क्रूर हुँदै गएको छ।

आजभोलि हाम्रो समाजमा बालक देखि वृद्ध सम्म, गाउँ देखि नगर सम्म सबैको स्वभावमा असहिष्णुता र क्रूरताको समावेश भएको छ; यसको प्रमुख कारण हाम्रो व्यवहारमा आएको हिंसा नै हो। जुन धर्ममा दया, करुणा र संयमताको स्थान हुन्न, त्यसलाई धर्म भन्नु नै उचित छैन। अहिंसा, दया, करुणा र संयम बिना समाजमा कदापि मर्यादाको रक्षा गर्न सकिदैन। गौ आदि प्राणिहरुको रक्षण र पालन बाट समृद्धिका साथ सद्गुणहरुको पनि समावेश हुन्छ। केहि मानिसहरुले गाईलाई माता भन्ने बिषयमा व्यङ्ग्य तथा ठट्टा गर्ने प्रयत्न गर्दछन्। यस्ता मुर्ख तथा लाल-बुझक्कड हरुलाई थाहा नै छैन कि यी शब्दहरुको भावनात्मक मूल्य के छ?

सनातन वैदिक संस्कृतीमा संसारका हरेक पदार्थहरुको गुणलाई सम्झने र तिन बाट लाभ उठाउने तथा ति संग आत्मीय भाव विकसित गर्ने मान्यता छ। जो संग मनुष्यको आत्मीय भाव हुन्छ, मनुष्यले तिनको रक्षा गर्दछ र ति वस्तुहरु संग प्रेम गर्दछ। आफ्नो पालन-पोषण गर्ने भूमिलाई पनि माता भनिन्छ र गाईलाई पनि। सबन्धमा ठूलो गुरु तथा राजा आदिकी पत्नीलाई पनि माता नै भनिन्छ। यो शब्दले सम्मान र त्यस प्रति कर्त्तव्यको बोध गराउँछ।

जसले गाईको मासु खान पाउने आफ्नो अधिकारहो भन्ने गर्दछन् र ईश्वरले समस्त पशु-पंक्षीहरु मनुष्यको भोजनको लागि नै बनाएको हो भनेर कुतर्क गर्दछन् भने तिनीहरु संग एउटा प्रश्न सोधौं- के सुँगुर र बंगुरलाई ईश्वरले नबनाएर कुनै मनुष्यले बनाएको हो? र यिनलाई पनि यदि ईश्वरले नै बनाएको हो भने के ईश्वरले अपवित्र वस्तु र प्राणी बनाउने गर्छ? वस्तु तथा प्राणिहरुको पवित्रता र अपवित्रता मनुष्यको अपेक्षाले हुन्छ। परमेश्वरको लागि सारा रचना पवित्र नै छ। जहाँ सम्म मनुष्यले स्वयंलाई पवित्र सम्झने गर्दछ, एक पटक योग दर्शनको पंक्ति स्मरण गर्नु पर्छ जहाँ मनुष्यको शरीर जन्म देखि मृत्यु सम्म अपवित्रताको पर्याय हो भनिएको छ। फेरी कुनै प्राणी रचनाको दृष्टिले कसरि पवित्र-अपवित्र हुन्छ?  परमेश्वरको सारा रचना पवित्र छ। मनुष्यले आफ्नो ज्ञान, रुचि एवं आवश्यकता अनुसार वर्गीकरण गर्न सक्छ।

आज गौवंशलाई बचाउनको लागि जनचेतना जगाउनु र गोहत्यारालाई मृत्युदण्डको व्यवस्था गरिनु पर्छ। वेदमा त गोहत्यारालाई मार्ने विधान स्पष्ट छ। यो विवादित बिषय तिनीहरुको लागि हुनसक्छ जसले वेदमा गोहत्या गर्ने विधान छ भनेर मिथ्या आरोप लगाउने गर्दछन्। वेदले त स्पष्ट रुपमा आदेश दिन्छ कि – यदि कसैले तिम्रा गाई, घोडा, पुरुषको हत्या गर्दछ भने त्यसलाई सिसाको गोलीले मारिदेउ। मन्त्र यस प्रकार छ-

यदि नो गां हंसि यद्यश्वं यदि पूरुषम् ।
तं त्वा सीसेन विध्यामो यथा नोऽसो अवीरहा ॥ – अथर्ववेद: १/१६/४

अस्तु..

नमस्ते..!

-(हार्दिक आभार: – स्व. डा. धर्मवीर)

सदा जागा रहनेहरुलाई नै वेदले चाहन्छ..!

ओ३म्..

सदा जागा रहनेहरुलाई नै वेदले चाहन्छ..!

-प्रेम आर्य, दोहा-कतार

 

यो जागार तमृचः कामयन्ते यो जागार तमु सामानि यन्ति

यो जागार तमयं सोम आह तवाहमस्मि सख्ये न्योकाः।। (ऋग्वेद:५/४४/१४)

अर्थ- (ऋचः) ऋग्वेदको मन्त्र (तम्‌) उसलाई (कामयन्ते) चाहन्छौं (यः) जुन (जागार) जागा रहन्छ (उ) र (तम्‌) त्यसैको समिप (सामानि) समावेदको मन्त्र (यन्ति) जान्छन् (यः) जुन (जागार) जागा रहन्छ (यः) जुन (जागार) जागीरहन्छ (तम्‌) त्यसैलाई (अयम्‌) यो (सोमः) शान्ति र आनन्दका धाम भगवान (आह) भन्दछ कि (अहम्‌) म (तव) तेरो (सख्ये) मित्रतामा (न्योकाः) नियत रूपले रहनेवाला (अस्मि) हुन्छु।

मन्त्रमा आएको ‘ऋचः’ र ‘सामानि’ पदको सामान्य अर्थ ऋग्वेदको मन्त्र र सामवेदको मन्त्र हुन्छ। यी पदबाट सूचित हुने ‘ऋग्वेद’ र ‘सामवेद’ यहाँ शेष दुवै वेद- यजुर्वेद र अथर्ववेदको पनि उपलक्षण हो। अर्थात्‌, ऋग्वेद र सामवेदको निर्देशले चारै वेदको नै निर्देश सम्झनु पर्दछ। वस्तुतः चारै वेदका मन्त्रहरुको रचना तीन प्रकारका छन्। जुन मन्त्र छन्दोवद्ध छन् र छन्दमा हुने पादव्यवस्थाले युक्त छन् तिनलाई ‘ऋच्‌’ या ‘ऋचा’ भनिन्छ यथाः- यत्रार्थवशेन पादव्यवस्था सा ऋक्‌।” (जैमिनीयसूत्र: २/१/३५) ऋग्वेदमा यस्ता मन्त्रहरुको बाहुल्यता छ त्यसैले यसलाई ‘ऋग्वेद’ भनिएको हो।

जब ऋचाहरुलाई नै गीति रूपमा गाइन्छ तब तिनलाई ‘साम’ भनिन्छ यथाः- गीतिषु सामाख्या” (जैमिनीयसूत्र: २/१/३६)। सामवेदमा जति मन्त्र छन् ति भक्तिरसमा भरेर गीतिरूपमा गाउने गरिन्छ, त्यसैले यसको नाम ‘सामवेद’ परेको हो।

जुन मन्त्र छन्दोबद्ध छैनन् र गीतिरूपमा गाउन सकिन्न अर्थात्‌ जुन मन्त्र पद्यमा हैन गद्यमा छन्, तिनलाई ‘यजुः’ भनिन्छ यथाः- शेषे यजुः शब्दः” (जैमिनीयसूत्र: २/१/३७)। यजुर्वेदमा यस्ता ‘यजुः’ मन्त्र अधिक छन् त्यसैले यसको नाम ‘यजुर्वेद’ भएको हो।

अथर्ववेदमा तिनै प्रकारमा मन्त्रहरु छन्। किनकि चारै वेदका मन्त्रहरुको रचना नै तीन प्रकारका छन्, त्यसैले चारै वेदलाई त्रयी या तीन वेद भनिने गरिन्छ। त्यसो त वेद चार नै छन्। केवल तीन प्रकारमा रचनाको कारणले तिनलाई तीन वेद पनि भनिन्छ। यी तीन प्रकारका रचनाहरुमा पनि प्राधान्य ऋग्‌ मन्त्रहरु र साम मन्त्रहरुको नै छ, चारै वेदहरुको अधिकांश रचना यिनैमा छ। त्यसैले यस मन्त्रको ‘ऋचः’ र ‘सामानि’ यी पद त्यसै पनि चारै वेदको निर्देश गर्ने हुन्छन्।

मन्त्रले भन्छ कि ऋग्वेदले उसैको कामना गर्दछ र सामवेद उसैको समिप जान्छ, जो जागीरहन्छ। ऋग्वेद र सामवेदबाट उपलक्षित हुने चारै वेदको अध्ययन कसले गर्न सक्छ ? तिनको अध्ययन गरेर तिनलाई राम्रो संग कसले सम्झन सक्छ ? र तिनलाई राम्रो संग सम्झेर त्यसै अनुरुप आचरण गरेर क्रियात्मक जीवनमा तिनबाट लाभ कसले उठाउन सक्छ ? त्यसले जो जागीरहन्छ ।

जो जागिरहन्छ, जो स्फुर्तिवान र सजग रहन्छ, जो सावधान र सतर्क रहन्छ, जो सुतिरहन्न, जो अल्छी र प्रमादी बन्दैन, वेदले त्यसैको कामना गर्दछन्, त्यसैलाई नै चाहन्छन्, त्यसैको समिप जान्छन्। जो व्यक्ति आलस्य र प्रमादलाई पर फालेर, सतर्क र सावधान भएर वेद पढ्ने र त्यसको मर्म सम्झने भरपूर परिश्रम गर्दछ, वेद त्यसैको समिपमा जान्छन्। वेदको गूढ रहस्य पनि त्यसैको सम्झनामा आउँछन्। वेदको गूढ रहस्यलाई सम्झेर र त्यसै अनुसार आचरण गरेर त्यसको क्रियात्मक जीवनमा सब प्रकारको लाभ त्यहि जागरूक वृत्ति भएको व्यक्तिले नै उठाउन सक्छ। वेद सब प्रकारको वरदान र सब प्रकारको मंगलको खानि हो। तर वेदबाट प्राप्त हुने यी वरदान र मंगललाई त्यसैले मात्र प्राप्त गर्न सक्छ, जो जागिरहन्छ। सुतिरहनेहरुलाई वेदका यी वरदान र मंगल प्राप्त हुँदैनन्।

र जो व्यक्ति जागरूक रहेर वेदको अध्ययन गर्दछ, त्यसको मर्म सम्झन्छ र तद्‌नुसार आचरण गरेर स्वयंलाई पूर्ण पवित्र र ज्ञानवान्‌ बनाउँछ, त्यहि जागिरहनेलाई नै भगवान्‌को पनि दर्शन हुन्छ। वेदको यस्तो जागरूक विद्यार्थीका अगाडी भगवानले स्वयं आफ्नो द्वार खोलेर भन्न थाल्छन् – “हे जागा रहेर वेदको स्वाध्याय गर्ने स्वाध्यायी! म सदा तेरो मित्रतामा रहनेछु, मेरो निवास सदा नियत रूपले तेरो हृदयाकाशमा रहनेछ ।” भगवान सोम हुन्। उनमा चन्द्रमा झैं शान्तिदायकता र आह्लादकता छ। उनि शान्ति र आनन्दका धाम हुन्। जब वेदको स्वाध्यायले हामीलाई परमात्माको यथार्थ स्वरूपको ज्ञान हुनेछ, जब वेदानुकूल शुभ आचरणले हाम्रो हृदय निर्मल हुनेछ र जब त्यसको परिणाम स्वरूप हाम्रो हृदयमा प्रभुको ज्योति झिल्मिलाउन लाग्नेछ, तब उस शान्ति र आनन्दका धामको हाम्रो हृदयमा निवासका कारण हामिले पनि अवर्णनीय शान्ति र अलौकिक आनन्दको समुद्रमा दुब्की लगाउन थाल्नेछौं। तब शान्ति र अपार आनन्दका धाम, रसका समुद्र, भगवानको यो दर्शन, यो साक्षात्कारले हामीलाई जीवनको चरम लक्ष्य, एकमात्र लक्ष्य प्राप्त हुनेछ।

वेदले पनि यस्तै सदा जागिरहनेलाइ नै चाहन्छ र प्राप्त हुन्छ।

हे आत्मा! तँ पनि जाग र वेदलाई प्राप्त गर् । हे आत्मा! तँ पनि जाग तथा ‘सोम’को, शान्ति र आनन्दका निधि वेदपति भगवानलाई प्राप्त गर्।

नमस्ते..!
-(हार्दिक आभार: आचार्य प्रियव्रत वेदवाचस्पति)

‘व्यालेन्टाइन-डे’ को वास्तविकता:

ओ३म्..

‘व्यालेन्टाइन-डे’ को वास्तविकता:

-प्रेम आर्य, दोहा-कतार

आदरणीय देशभक्त तथा राष्ट्रप्रेमी बन्धुहरु..!

हाम्रो देशमा विगत केहि वर्ष देखि यो १४ फरवरीले विशेष महत्व पाउँदै गएको छ। यो आफ्नो कुनै महापुरुषको लागि या आफ्नो कुनै चाड-पर्वको लागि हुन्थ्यो भने त खुशीको कुरो थियो तर यो दिन एउटा यस्तो व्यक्तिको लागि समर्पित गरिएको छ जुन हाम्रो यहाँको थिएन। जहिले देखि हाम्रो देशमा वैश्वीकरणको शुरूवात् भयो त्यति बेला देखि यसको पदार्पण यहाँ पनि भयो।

व्यालेन्टाइन-डे को कहानी यूरोपको हो। त्यहाँको समाजले रखौटी (Kept) मा विश्वास गर्दछ; पत्नि (श्रीमती)मा हैन। यूरोप र अम्रिकामा शायद नै कोहि यस्तो पुरुष या महिला पाइएला जसको एक विवाह भएको होस्। जसको एक पुरुष या एक स्त्री संग मात्र सम्बन्ध रहेको होस्। र यो परम्परा आजको हैन हजारौं वर्ष देखि चलेको परम्परा हो त्यहाँ। हामीले एक आङ्ग्ल शब्द सुनेका छौं “Live in Relationship” यो चलन आजभोलि हाम्रो देशमा पनि नव-अभिजात्य वर्गमा चल्दैछ। यसको मतलब हुन्छ “बिना विवाह पति-पत्नी सरह रहनु”।  यूरोप र अम्रिकामा यो परम्परा आज पनि चल्छ। स्वयं प्लेटो (एक यूरोपीय दार्शनिक) को एक स्त्री संग सम्बन्ध रहेको थिएन। प्लेटोले लेखेकोछ  कि “ मेरा २०-२२ स्त्रिहरु संग सम्बन्ध रहेकोछ” अरस्तुले पनि यही भन्छ, देकार्तेले पनि यही भन्छ र रूसोले त आफ्नो आत्मकथामा लेखेको छ कि “एक स्त्रीका साथ रहनु..! यो त कदापि संभव नै हुन सक्दैन, It’s Highly Impossible” । त्यहाँको समाजमा यहाँको जस्तो एक पति-पत्नीव्रत जस्तो केहि हुँदैन। र यी सबै महान दार्शनिकहरुको भनाइ त यस्तो सम्म छ कि “स्त्री मा आत्मा नै हुँदैन”, “स्त्री त मेच र कुर्सी समान प्रयोगका वस्तु हुन्, जब पुरानो हुन्छ र मन भरिन्छ तब त्यसलाई फालेर नयाँ ल्यायो”। बीच-बीचमा यूरोपमा केहि यस्ता व्यक्ति पनि निस्के जसले यी कुरीतिहरुको विरोध गरे र यस्ता रहन-सहन प्रति कडा टिप्पणी गरे। ति मध्ये कै एक त्यस्ता यूरोपियन व्यक्ति थिए जो आज भन्दा लगभग १५४० वर्ष पहिले रोम मा जन्मेका थिए, उनको नाम थियो व्यालेनटाइन। र यो कहानी ईशाको मृत्युको ४७८ वर्ष पछीको हो।

त्यस महापुरुषको भनाइ थियो कि “हामीहरु (यूरोपवासी) जुन किसिमको शारीरिक सम्बन्ध राख्ने गर्दछौं त्यो कुकुर तथा अन्य पशु भन्दा कत्ति पनि राम्रो छैन। यसबाट यौन-जनित रोग (venereal disease) हुने गर्दछन्। यसलाई सुधार, एक पति-पत्नीका साथ रहने गर, विवाह गरेर बस, शारीरिक संबंध विवाह पछी मात्र शुरू गर” यस्तै-यस्तै शिक्षाप्रद कुरा गर्ने गर्दथे र उनले ति सबैलाई यी सब सिकाउने गर्दथे, भन्ने गर्दथे जो उनलाई भेट्न आउने गर्दथे।

दैनिक उनको प्रवचन र सत्संग यही नै चल्दथ्यो। रोममा घूमि-घूमि यहि संदेश दिने गर्दथे। संयोगले उनि पादरी बने। गिर्जाघरमा आउने हरेकलाई यही कुरो भन्न थाले, कसैले उनि संग सोध्ने गर्दथे कि यो किटाणु तपाइँमा कहाँबाट प्रवेश गर्यो, यो त हाम्रो सारा यूरोपमा कतै पनि छैन? तब मुस्काएर भन्ने गर्दथे कि “आजभोलि मैले वैदिक सभ्यता र दर्शनको अध्ययन गर्दैछु, र मलाई लाग्छ यो परफेक्ट छ, र त्यसैले मैले चाहन्छु कि तपाईहरुले यसलाई मान्नुस”।

कसैले उनको कुरो मान्ने गर्दथे। जसले मान्दथे उनीहरुको सामुहिक विवाह गिर्जाघरमै हुन्थ्यो यो काम व्यालेनटाइनले नै गराइदिन्थे। यसरि उनले सैयौंको संख्यामा विवाह गाराए। त्यस समयमा रोमको राजा क्लौडीयस थियो। त्यति बेला त्यहाँको चक्रवर्ती सम्राट कै श्रेणीमा राख्न सकिन्छ। क्लौडीयसले भन्न थाल्यो कि “यो व्यालेनटाइन नाउ गरेको व्यक्तिले त हाम्रो यूरोपको परम्परा ध्वंस गर्दैछ, हामि बिना विवाह रहनेहरु हौँ, मोज-मस्तीमा डुब्नेहरु हौँ, र यसले मानिसको विवाह गराउंदै घुम्छ, यसले त अपसंस्कृति फैलाउँदैछ, हाम्रो हजारौं वर्ष देखि चलेको संस्कृतिलाई नष्ट गर्दैछ”। क्लौडीयसले आदेश दियो “जाओ व्यालेनटाइनलाई पकडेर ल्याओ” उसका सैनिकले व्यालेनटाइनलाई समातेर ल्याए । क्लौडीयसले ने व्यालेनटाइन संग सोध्यो कि “यो तिमिले के गलत काम गर्दैछौ ? तिमीले अधर्म  फैलाउँदैछौ, अपसंस्कृति ल्याउँदैछौ” । व्यालेनटाइनले भने कि “मलाइ यहि ठीक लाग्छ”, क्लौडीयसले उनको कुनै कुरो सुनेन र उनलाई सुलीमा चढाउने दण्ड सुनायो । आरोप थियो कि यसले युवाहरुको विवाह गराउँछ, मतलब विबाह गराउनु नै दोष थियो।  क्लौडीयसले ति सबैलाई बोलायो जसको विवाह व्यालेनटाइनले गराएका थिए र ति सबैका सामुमा नै  व्यालेनटाइनलाई  ४९८ ई.१४ फरवरीका दिन सुलीमा चढाईयो ।

कसैलाई यो थाहा छ कि छैन कुन्नि पुरा यूरोपमा १९५० ई. सम्म खुला मैदानमा, सार्वजानिक रुपले फाँसी दिने परम्परा थियो। ति युवा-युवतीहरु जसको व्यालेनटाइनबाट प्रभावित भएर विवाह भएको थियो निक्कै दुखी भए र सबै मिलेर व्यालेनटाइनको दुःखद सम्झनामा १४ फरवरीको दिन बाट ‘व्यालेनटाइन-डे’ मनाउन शुरू गरे । त्यस दिन देखि यूरोपमा ‘व्यालेनटाइन-डे’ को प्रचलन चल्यो । यसको मतलब यहि भयो कि व्यालेनटाइन, जसले यूरोपको रखौटीमा विश्वास गर्ने समाजमा वैदिक सभ्यता अनुसारको विवाह गर्नु पर्छ भनेर हिड्थे र विवाह गराईदिन्थे, जसको कारणले उनलाई राजाले फाँसीको सजाय दियो, त्यसैले उनको सम्झनामा ‘व्यालेनटाइन-डे’ मनाउने गरिन्छ ।  यो थियो ‘व्यालेनटाइन-डे’ को इतिहास र यसको आधार ।

अब यही ‘व्यालेनटाइन-डे’ नेपालमा आएको छ, जहाँ विवाह हुनु, एक पति-पत्नी ब्रत रहनु, विवाह पूर्व शारीरिक सम्बन्ध नगर्नु आदि एकदम सामान्य बिषय हुन्। कुन चाहिं असामान्य र अद्भुत बिषय भयो र यो हामीलाई ? यहाँ त यदि कुनै बिना विवाह कै घुम्छ र साथमा बस्छ र बहु पति-पत्नी प्रथामा विश्वास गर्छ भने अथवा विवाह पूर्व नै शारीरिक सम्बन्ध कायम राख्छ भने पो अद्भुत, असहज, असामान्य लाग्छ तर यूरोपमा विवाह हुनु नै सबभन्दा असामान्य बिषय हो ।

अब यो ‘व्यालेनटाइन-डे’ हाम्रा विद्यालय र महाविद्यालयमा पनि पसेको छ र निक्कै धूम-धाम संग मनाउने गरिन्छ । आश्चर्यको कुरो छ कि हाम्रा यहाँका वाल-वालिका, युवा-युवती सबैले बिना सोंच-बिचार कै एकआपसमा ‘व्यालेनटाइन-डे’ का कार्ड आदान-प्रदान गर्दैछन, उपहार बाँड्दैछन्, शुभकामना दिन्छन्..! जो कार्ड छ त्यसमा लेखिएको हुन्छ “Would You Be My Valentine” जसको मतलब हुन्छ “के तिमि म संग विवाह गर्छौ?” । सायद मतलब कसैलाई थाहा हुन्न, ति सम्झन्छन् कि जसलाई हामि प्रेम गर्दछौं, तिनलाई यो कार्ड दिनु पर्छ । त्यहि भएर कसैले त यो कार्ड आफ्ना आमा-बुबालाई, बाजे-बज्यैलाई पनि दिन्छन्, एक-दुई हैन दस-बीस जनालाई यहि कार्ड दिन्छन् । र यो व्यापारमा ठूला ठूला कम्पनिहरु लागेका छन् जसलाई ग्रीटिंग कार्ड बेच्नु छ, जसलाई गिफ्ट बेच्नु छ, जसलाई मिठाइ बेच्नु छ र टेलीविजन च्यानल चलाउनेलाई यसको धुवाँदार प्रचार ।

यो सब कुरो लेख्नुको उद्देश्य केवल यत्ति हो कि यदि नक्कल गर्नु नै छ भने त्यसमा आफ्नो अक्कल अवश्य लगाउने गरौँ । उनिहरुको समाजमा साधारणतया विवाह हुने गर्दैन र जसले विवाह गर्ने गर्दछन् तिनीहरुले नै ‘व्यालेनटाइन-डे’ मनाउँछन् तर हामि नेपाली यहाँ? ! ईश्वरले समय मै सद्‌बुद्धि प्रदान गरुन्..!

अस्तु.

नमस्ते..!

-(हार्दिक आभार: स्व. राजिव दीक्षित)

येशु एक झुटो मसीह हो

ओ३म्..

येशु एक झुटो मसीह हो:-

प्रिय मित्रहरु, हामि सबैले जानेकैछौं कि ईसाईहरुले येशुलाई आफ्नो परम उद्धारक र पाप नाशक मान्दछन्। यसैको आधारमा नै उनिहरुले आफ्नो पाप नाश गर्नको लागि येशुलाई मसीह अर्थात् उद्धारक, ईश्वरपुत्र, मनुष्यपुत्र, स्वर्गदाता, शान्तिदूत, आदि आदि अनेक तथाकथित् नाम लिएर पुकार्ने गर्दछन्। यसकै आधारमा येशुलाई पाप नाशक, मुक्तिदाता र स्वर्गदाता सम्झेर अनेकौं हिन्दुहरुलाई आफ्नो सनातन वैदिक मान्यता परित्याग गर्न लगाएर उनलाई स्वर्गको भेडो बन्न विवश गर्दैछन्। येशुको पिछलग्गू बनाइ दिन्छन्। नतीजा यहि हुन्छ कि हिन्दू समाजका अनेकौं नर-नारीहरु आफ्नो वैदिक सनातन मान्यता त्याग गरि मात्र स्वर्गको झुटो लालचमा फसेर येशुको पछी दौडिन्छन्। सोंच्नु पर्ने कुरो छ कि ईसाईहरु जसले यस्तो षड्यंत्र रच्दैछन् की येशु बाट नै पाप मुक्ति हुनेछ र येशुलाई मान्ने मात्र स्वर्गमा प्रवेश गर्नेछ, के यो वास्तवमा यस्तो होला त ? यो कसैले सोंची-सम्झी गरेको एक योजनावद्ध षड्यंत्र हो अथवा सत्य ? के साँच्चिकै स्व-धर्म त्यागेर मात्र मनुष्य केवल भेडा सरि बन्नाले स्वर्गको प्राप्ति हुन सक्छ ? के भन्छ त यिनको बाइबलले ?

बाइबलका अनुसार सच्चा मसीहलाई पहिचान गर्नको लागि बाइबलमा केहि भविष्यवाणि गरिएको थियो। जो ति भविष्यवाणि संग मेल खाने चरित्र होला त्यहि नै मसीह हुनेछ। र उक्त भविष्यवाणि संग मेल नखाने जो चरित्र हुनेछ त्यो झुटो तथा छद्मरुपी मसीह हुनेछ। यस्ता मसीह अनेकौं आउनेछन्, जसले स्वयम्लाई मसिह र पाप नाशक भन्नेछन्। तर मानिसहरु सावधान रहेर सच्चा मसीह प्रति मात्र विश्वास गर्नु पर्नेछ। जसले झुटो तथा छद्मरुपी मसीह प्रति  विश्वास गर्नेछ त्यो पापी नै मानिनेछ। ऊ कदापि स्वर्ग जान सक्नेछैन। यो  बाइबलको भनाइ हो।

आउनुहोस्, यसप्रति यहाँ एक नजर लगाउँ-  जुन येशु प्रति विश्वास गरेर लुते-ईसाईहरुले हाम्रा हिन्दुहरुलाई विविध प्रलोभनमा पारि फकाई-फुलाई बहकाएर उनको सनातन वैदिक मान्यता परिवर्तन गराउँदै छन्, त्यो येशु के वास्तवमा बाइबलका आधारमा मुक्तिदाता हो ? के साँच्चिकै यहि येशु नै मसीह हो ? के साँच्चिकै येशुलाई विश्वास गर्नाले मनुष्य स्वर्ग जानेछ ? कहीं यो कुनै आडम्बर, अन्धविश्वास या षड्यंत्र त हैन ?

आउनुहोस्, यसमा पनि एक नजर लगाउँ कि के यो येशु त्यहि मसीह हो जो ईश्वरको पुत्र हो? के यो त्यहि मसीह हो जो मनुष्यहरुलाई पाप मुक्त गरेर स्वर्गको सुख शांति तथा आनन्द दिनेछ? यसमा मुख्यरूपले तीन भविष्यवाणिहरु छन्, जस द्वारा सच्चा मसीहलाई चिन्न सकिनेछ तर “येशु” यी मुख्य तीनै भविष्यवाणिहरु संग मेल खाँदैन। हेर्नुहोस्-

पहिलो भविष्यवाणी:- “ हेर, कन्‍येकेटीको गर्भ रहनेछ र तिनले छोरो पाउनेछिन्। अनि मानिसहरूले उहाँलाई इम्‍मानुएल भन्‍नेछन्।” इम्‍मानुएल भनेको चाहिँ परमेश्‍वर हामीसित हुनुहुन्‍छ।”। (मत्ती अध्याय १-२३/ यशैया-७/१४)

यस भविष्यवाणीमा भनिएको छ एक कन्या केटि गर्भवती हुनेछ र एक पुत्र जन्मिनेछ, उसको नाम “इम्मानुएल” राखिनेछ। तर सच्चाई यहि हो कि “येशु” लाई पूरा बाइबल भरिमा कहीं पनि कसैले पनि यहाँ सम्म की उसका माता पिता (?)ले पनि उसलाई “इम्मानुएल” नामले पुकारेका छैनन्। न यस बालकको नाम  “इम्मानुएल” नै राखियो। अर्को हेर्नुहोस- “तर मरियमले छोरो नजन्‍माउञ्‍जेल उनले तिनीसित सहवासचाहिँ गरेनन्। मरियमले छोरा जन्‍माएपछि योसेफले ती बालकको नाउँ येशू राखे ।”(मत्ति-१/२५)

दोस्रो भविष्यवाणी:-  “त्‍यो सुसमाचारचाहिँ परमेश्‍वरका पुत्र हाम्रा प्रभु येशू ख्रीष्‍टको बारेमा हो। उहाँ मानिस भएर हाम्रा राजा दाऊदकै वंशमा जन्‍मिनुभयो।” (रोमियो अध्याय १/३)

“हे मेरा दाजुभाइ हो, हाम्रा पुर्खा दाऊदका बारेमा म सफासँग भन्‍न सक्‍छु। तिनी मरे र तिनको लाशलाई चिहानमा राखियो अनि त्‍यो चिहान अझै पनि हामीसँगै छ ।” (प्रेरित-२/२९)

“तर दाऊद अगमवक्ता थिए र उनकै सन्‍तानमा एक जना उनको सिंहासनमा बस्‍नेछन् भन्‍ने कुरा उनलाई थाहा थियो ।   परमेश्‍वरले उनीसँग यो प्रतिज्ञा गर्नुभएको थियो ।” (प्रेरित-२/३०)

यहाँ स्पष्ट छ, भविष्यवाणी भएको थियो की दाऊदको वंशबाट खास गरेर “शारीरिक वंशज” अर्थात् दाऊदको वंशमा  संतानोत्पत्ति (शारीरिक सम्भोग द्वारा उत्पन्न) हुनेछ र त्यो मसीह हुनेछ । तर हाम्रा लुते ईसाईहरुले त भन्छन् कि मरियम कन्या अवस्थामा नै गर्भवती भई ? यसको मतलब मरियमका साथ शारीरिक सम्भोग भएन । फेरी  दाऊदको वंशज जो सिंहासनमा बस्नु पर्ने थियो भने त्यो येशु कसरि ?

तेस्रो भविष्यवाणी:- “आफ्‍ना कुराको निर्णय आफैंले गर्न सक्‍ने उमेर भएपछि उसले दूध र मह खानेछ। त्‍यसको अघि नै तिमीलाई तर्साउने दुई राजाहरूका देश उजाड हुनेछन्।” (यशैया-७/१५-१६)

यहाँ भविष्यवाणीमा भने अनुसार जब त्यो मसीहले परिपक्वता तथा सिद्धि प्राप्त गर्नेछ त्यसभन्दा पहिले नै यहूदिहरुका दुवै देश तहस-नहस र बर्बाद हुनेछन्। बाइबलको नयाँ करारमा यस भविष्यवाणीको बारेमा कुनै खबर छैन। अर्थात्, येशुले जब सिद्धि पायो तब यहूदिहरुका दुवै देश बर्बाद भएको बारेमा नयाँ करार चुप छ।

यी सबै मुख्य तीन भविष्यवाणिहरु बाट यहि सिद्ध हुन्छ कि लुते-ईसाई समाजले कुन येशु लाई ईश्वरपुत्र, पापनाशक, र स्वर्गदाता भन्ने गर्दछन् र मान्दछन्, त्यो येशु त बाइबल कै आधारमा मसीह सिद्ध हुन सक्दैन भने फेरी किन हिन्दुहरुलाई मुर्ख बनाएर उनको धर्मभ्रष्ट गर्दैछन्? किन स्वर्गको लालच दिन्छन् ?

हे लुतेपन्थी ईसाई मित्र हो! यो यहि कडीको पहिलो भाग हो यसको अर्को भाग आगामी दिनमा अवस्य पढ्न पाइएला जसमा खण्डन हुनेछ ईसाईहरुको उक्त षड्यंत्रको जसमा जबरदस्ती येशुलाई मसीह सिद्ध गर्ने चाल ईसाई मिशनरीले चल्दैछ र मनुष्यलाई ईश्वर-भक्ति तथा वैदिक मार्गमा चलाउनुको साटो शैतानको मार्गमा चलाउने षड्यंत्र गर्दैछ। अझैं पनि समय छ, मनुष्य जीवनको उद्देश्य पूरा गर र पूरा पूरा लाभ उठाऊ, धर्म तथा वेदको मार्गमा आउ.. मेरा प्यारा सम्मानका योग्य नवईसाई बन्धुहरुहो! भेडो भन्नु भन्दा त उत्तम छ कि मनुष्य मात्र बनेर बस..!

वेदमार्गी बन त जीवन सुन्दर र यो धर्ति स्वयं स्वर्ग बन्नेछ…! अस्तु

नमस्ते..!

-(हिंदी लेखक : रजनीश/ अनुवादक: प्रेम आर्य)

*राष्ट्रको विनाश कसरि हुन्छ?*

ओ३म्..

“वयं राष्ट्रे जागृयाम पुरोहिताः।” (यजुर्वेदः९/२३)

(भावार्थ: हामि आफ्नो राष्ट्रको सावधान भएर नेतृत्व गरौँ र विधर्मिहरु तथा देशद्रोहि हरुलाई देशबाट निकालेर बाहिर गरौँ।)

 

*राष्ट्रको विनाश कसरि हुन्छ?*

-(प्रेम आर्य, दोहा-कतार)

  • जब कुनै राष्ट्रको नेताले आफ्नो राजनैतिक स्वार्थको लागि राष्ट्रको हितलाई बलि चढाउँछ ।
  • जब व्यक्ति तथा संगठनले आफ्नो स्वार्थलाई राष्ट्रहित भन्दा माथि सम्झन लाग्छन्।
  • जब राजनेताले आफ्ना राजनैतिक प्रतिद्वन्दीको अहित गर्नको लागि छिमेकी शत्रु राष्ट्रका नेताहरु संग सहयोग माग्छन् वा यस्तो इच्छा गर्दछन्।
  • जब नागरिकहरु विदेशी व्यक्ति, सम्प्रदाय, संस्कार, परम्परा, शिक्षा, कानून आदि लाई स्वदेशी व्यक्ति, सम्प्रदाय, धर्म, संस्कार आदि भन्दा श्रेष्ठ मान्न लाग्दछन् अर्थात् ति विदेशीहरुको बौद्धिक तथा मानशिक दास बन्दछन्।
  • जब नेताले विदेशी आक्रान्ताहरुको दुष्टनीति अनुसरण गरेर राष्ट्रका नागरिकहरुलाई जाति, सम्प्रदाय, भाषा आदिका नाउमा विभाजन गरेर आफ्नो सत्ता कायम राख्न अथवा सत्ता प्राप्त गर्न चाहन्छन्।
  • जब राष्ट्रका विभिन्न सम्प्रदायका नेताहरु अर्थात् कथित जाति अथवा धार्मिक नेताहरु (धर्मगुरुहरु)मा परस्पर ईर्ष्या-द्वेष उत्पन्न हुन्छ।
  • जब संगठनका नेताहरुले आफ्नो संगठनको लाभको लागी अर्को संगठन अथवा राष्ट्र-हितको उपेक्षा गर्न थाल्छन्।
  • जब कर्म तथा चरित्रको अपेक्षा जन्ममा आधारित जाति व्यवस्था स्वीकार्य हुन्छ र यसैको आधारमा सामाजिक तथा राजनैतिक भेदभाव हुन थाल्छ।
  • जब नागरिक तथा शासक दुवैले आफ्नो भौतिक आवश्यकतालाई आफ्नो योग्यता तथा कर्मको अपेक्षा बढाउने प्रयत्न गर्न थाल्छन्।
  • जब योग्यता तथा चरित्रमा अयोग्यता तथा दुष्चरित्रता हावी हुन थाल्छ।
  • जब आफ्नै उन्नति तथा सुखमा चुर्लुम्म डुबेका नागरिक अथवा शासकहरु आफ्नै देशका अन्य नागरिकहरुलाई दुःखी तुल्याउनमा संकोच गर्दैनन्।
  • जब नागरिक तथा नेता सत्य-विज्ञान तथा सत्यधर्म देखि दूर हटेर अंधविश्वास तथा अवैज्ञानिक रुढीवादमा फस्न थाल्छन्।
  • जब नागरिक तथा नेताहरु कामी, लोभी, अहंकारी, मोही, ईर्ष्यालु तथा असहिष्णु हुन्छन्।
  • जब राष्ट्रवासी हरुको भोजन मांस तथा मादक पदार्थ आदि बुद्धि भ्रष्ट गर्ने तमोगुणी तथा तीव्र रजोगुणी हुन्छ ।
  • जब दण्ड व्यवस्था तथा न्याय प्रक्रिया शिथिल तथा पक्षपातपूर्ण हुन्छ।
  • जब नागरिक तथा नेताहरुले आफ्नो राष्ट्रको प्राचीन गौरव, इतिहास, आदर्श तथा संस्कारलाई घृणा गर्न अथवा त्यसको निन्दा गर्न लाग्छन् र शत्रु देशका नेताहरु, नागरिकहरु अथवा मानवताका शत्रुहरु (आतंकवादिहरु) को भाषा बोल्न लाग्छन्।
  • जब कथित धर्मगुरुहरुले अवैज्ञानिक मान्यताहरुलाई प्रचारित गर्दै धन, यश तथा प्रतिष्ठालाई नै आफ्नो जीवनको लक्ष्य बनाउँछन्।
  • जब राष्ट्रवासीहरु त्यागवादको स्थानमा भोगवादको मार्गमा चल्न थाल्छन्।

तब, त्यो राष्ट्र नष्ट हुन्छ….!

दुर्भाग्यबस यी सबै लक्षणहरु आज हाम्रो अभागी देशमा देखिदैछ। कहीं जातीय तथा साम्प्रदायिक त कहीं राजनैतिक विद्वेष तथा असहिष्णुताको ताण्डव छ र बौद्धिक तथा मानसिक दासता हावी हुँदैछ। धर्मगुरु, नेता, समाजसेवी, शिक्षाविद आदि सबै यसको लागि समानरूपले उत्तरदायी छन्। कसैले सम्झन र बुझ्न नै चाहन्न कि देशलाई मेटाएर स्वयंको पनि विनाश हुनेछ। न देश रहन्छ, न सत्ता…!

आदरणीय राष्ट्रवादी तथा देशप्रेमी देशवासीहरु हो! जागौं! यदि बच्नुछ भने देशलाई बचाउँ अन्यथा हाम्रा भावी सन्ततिहरुले हाम्रो करतुतका कारणले रगतका आँसु बगाउनेछन्। उठौँ! समयको पुकार सुनौं, विनाशको आहट सुनौं। ईमानदारीपूर्वक आफ्नो धर्म तथा कर्त्तव्यलाई सम्झौं र त्यसको निष्ठापूर्वक पालन गर्नको लागि कटिबद्ध हौँ । अस्तु..

जय स्वाभिमान..!

जय नेपाल…!

नमस्ते..!

-प्रेरणा श्रोत: *आचार्य अग्निव्रत नैष्ठिक* (वैदिक वैज्ञानिक)

(वैदिक एवं आधुनिक भौतिक विज्ञान शोध संस्थान)

भागलभीम, भीनमाल,जालोर (राजस्थान) भारत

 

‘ओ३म्’ को बिषयमा संका समाधान-४

ओ३म्..

शंका:६- यो त बोध भैसक्यो कि जति मन्त्र छन्, त्यति नै पटक तिनको अन्तमा ओंकार शब्दको पाठ पनि छ, अब कृपा गरेर यो भन्नु पर्यो कि जब वेद मन्त्रहरुको अर्थ गरिन्छ, तब ओंकारको केहि पनि अर्थ किन गरिदैन ? यसबाट त ‘ओ३म्’ शब्दको प्रयोग निरर्थक नै प्रतीत हुन्छ।

समाधान:- ओ३म् शब्दको अन्वय: यसको जुन गूढ तात्पर्य छ त्यो हेरौं । वेदको अन्तिम तात्पर्य त केवल ब्रह्म नै हो, अन्य केहि हैन। यसै गूढ आशयलाई दर्शाउनको लागि प्रत्येक मन्त्रको अन्तमा ’ओ३म्’ शब्दको पाठ हुन्छ। यसै विषयलाई कृष्णद्वैपायन- वेदव्यासले आफ्नो वेदान्त-सूत्रमा भनेकाछन्:-

तत्तु समन्वयात् । (वेदान्त-सूत्र ३ । १ । १)

(तत्तु) त्यहि ब्रह्म सम्पूर्ण वेदको प्रतिपाद्य विषय हो । अर्थात्, वेदले उसैको गित गाउँछ किनकि (समन्वयात्) जसरि ईश्वरको सम्बन्ध सम्पूर्ण विश्व संग छ, त्यसरी नै सम्पूर्ण वेदका मन्त्रहरु संग पनि साक्षात् या परम्पराले ईश्वरको सम्बन्ध छ । अतः यो भन्नु कि वेदमा ’ओ३म्’ शब्दको कहीं पनि पाठ छैन, केवल भ्रम मात्र हो।

मन्त्रहरुको आदिमा ओंकार:

अब यो हेरौं कि प्रत्येक वेदमन्त्रको आरम्भमा पनि ‘ओ३म्’ शब्दको पाठ हुन्छ:-

ब्रह्मणः प्रणवं कुर्यादादावन्ते च सर्वदा ।

स्त्रवत्यनोंकृतं पूर्वं परस्ताच्च विशीर्यते ।। (मनु॰ २ । ७४)

अर्थः- (ब्रह्मणः) वेदमन्त्रको (आदौ) आरम्भमा (च) र (अन्ते) अन्तमा  (प्रणवम्+कुर्यात्) ओंकारको पाठ गर्नु पर्दछ । यदि वेद-पाठको आरम्भमा र अन्तमा ओंकारको पाठ गरिएन भने दोष हुनेछ। (पूर्वं) मन्त्रोच्चारण भन्दा पहिले (अनोंकृतम्) यदि ओंकारको पाठ गरिएन भने (स्त्रवति) त्यसको फल विस्तारै नष्ट हुन्छ। (परस्तात्+च) र यदि मन्त्रको अन्तमा ओंकारको पाठ गरिएन भने (विशीर्यते) पाठकर्ताको पतन हुन्छ। अतः वेद-पाठको आरम्भ र अन्तमा पनि ’ओंकार’ शब्दको पाठ नितान्त आवश्यक छ।

महर्षि पाणिनिले भन्दछन्:-

ओमभ्यादाने (अष्टा॰ ८/२/७)

ओम् शब्दस्य प्लुतः स्यादारम्भे ।

ओ३म् अग्निमीले पुरोहितम् ।।

आरम्भमा ’ओ३म्’ शब्दको ’लुप्त’ उच्चारण छ अर्थात् जब ’ओ३म्’ शब्द कुनै मन्त्रको आरम्भमा पढिन्छ ’ओ३म्’को ओकार लुप्त हुन्छ। ’लुप्त’ तीन मात्राको हुन्छ। त्यसैले ओ३म् को ’ओ’ भन्दा अगाडी ३ को अंक लेखिन्छ। अब आँफै मनमा विचार गरौँ कि महर्षि मनु र पाणिनि कहिले भएका हुन् । त्यति बेला पनि यिनीहरुले पनि यसै नियमलाई गाउँदथे भने यसमा भ्रम सिर्जना कसरि हुनसक्छ। धर्म-शास्त्रमा कदाचित् सन्देह हुन सक्दछ कि कहिले कुनै सम्प्रदायीले यो श्लोक मिलाइदिएको हुन सक्छ। तर व्याकरणको विषयमा त यस्तो सन्देह हुन नै सक्दैन। यसबाट यहि सिद्ध हुन्छ कि वेदका जति मन्त्र छन्, तिनी भन्दा दुई गुणा बढी पटक ’ओम्’ शब्दको पाठ वेदमा छ।

पुनः पर्यालोचन र अन्वेषण गरौँ। सामवेद गानका पाँच विभाग हुन्छन्। जसलाई संस्कृतमा ’विभक्ति’ या ’भक्ति’ भनिन्छ। तिनका नाम यी हुन्:-

१. -हिंकार २ –प्रस्ताव ३ –उद्गीथ ४ –प्रतिहार ५ –निधन

उद्गीथ विभागमा प्रधानतया ओंकारको नै गान हुन्छ। यी पाँचै विभक्तिहरुको आज्ञा वेदमा पाइन्छ। यथा:-

तस्मा उद्यन्त्सूर्यो हिङ्कृणोति संगवः प्र स्तौति ।

मध्यन्दिन उद्गायत्यपराह्णःप्रति हरत्यस्तंयन् निधनम् ।।

(अथर्व॰ ९ । ६ । ४५)

अर्थ: (तस्मै) त्यो ब्रह्मको महान कीर्तिलाई  विस्तृत गर्नको लागि मानौं (उदयन्) उदाउँदै गरेको (सूर्य) सूर्यले (हिं करोति) हिंकार सामगानको अनुष्ठान गर्दछ। (संगवः) प्रातः कालको उदित सूर्यले (प्रस्तौति) मानौं प्रस्ताव गर्दछ। (मध्यन्दिन) मध्याह्नको सूर्यले (उद्गायति) उद्गीथ विधिको गायन गर्दछ। (अपाह्नः) अपराह्नको सूर्यले (प्रतिहरति) प्रतिहार गर्दछ। (अस्तं+यन्) अस्ताउँदै गरेको सूर्यले मानौं (निधनम्) निधन विधिको अनुष्ठान गर्दछ।

यसबाट यहि सिद्ध हुन्छ कि अनादि काल देखि नै हिंकार, प्रस्ताव, उद्गीथ, प्रतिहार र निधनको क्रम चली आइरहेको छ । र उद्गीथमा मुख्यतया ’ओंकार’को नै गान हुन्छ, जुन ईश्वरको मुख्य नाम हो । अतः यो सिद्ध छ कि वेदका जति मन्त्र छन्, तिनको संख्या भन्दा दुईगुणा बढी संख्या वेदमा ’ओ३म’ शब्दको छ । अस्तु..

नमस्ते..!

-प्रेम आर्य, दोहा-कतार

-हार्दिक आभार:

(हार्दिक आभार:  आर्य समाज शिवपुर, क्याउक तागा, बर्मा)

‘ओ३म्’ को बिषयमा संका समाधान-३

ओ३म्

वेदमा ‘ओंकार’ शब्दको पाठ”

ओमासश्चर्षणीधृतो विश्वे देवास आ गत ।

दाश्वांसो दाशुषः सुतम् ।। (ऋ॰ १/३/७)

पदः- ओमासः चर्षणीधृतः । विश्वे । देवासः । आ । गत । दाश्वांसः । दाशुषः । सुतम् ।

अर्थ:- सर्वप्रथम यहाँ यो जान्नु आवश्यक छ कि ’ओमासः’ यो एक समस्त पद हो। अर्थात्, ’ओ३म्+आसः’ यिनै दुई पद हुन् । ’ओ३म्’ नाम ब्रह्मको हो ।’आस’ को अर्थ समीपमा बस्नेवाला हो । अर्थात्, ब्रह्मको समीपमा बस्नेवाला ब्रह्मज्ञानीलाई  नै ’ओमासः’ भनिन्छ।

अब सम्पूर्ण मन्त्रको अर्थ यसप्रकार छ:- (विश्वे देवासः) हे सकल विद्वानहरुहो । (दाशुषः) सत्कार गर्नेवाला मेरो गृहमा (सुतम्) सोम रस युक्त विविध प्रकारका पदार्थहरु ग्रहण गर्नको लागि (आ गत) तपाईहरु कृपा गरेर आउनुस् । तपाईहरु कस्ता हुनुहुन्छ ? (ओमासः) ओ३म् =ब्रह्मको समीप आसः= बस्नेवाला अर्थात्, ब्रह्मतत्वलाई जान्नेवाला हुनुहुन्छ। किनकि तपाईहरु ब्रह्मज्ञानी हुनुहुन्छ, अतः मेरो घरमा आएर यसलाई पवित्र र सुशोभित गरिदिनुस् । फेरी तपाइँ कस्ता हुनुहुन्छ? (चर्षणीधृतः) चर्षणी = प्रजाहरुलाई, धृतः= धारण गर्नेवाला पनि तपाइँ नै हुनुहुन्छ । अतः मलाई पनि आफ्नो उपदेशले दृढ गर्नुहोस् । पुनः तपाइँ कस्ता हुनुहुन्छ? (दाश्वांसः) विविध प्रकारका विज्ञानहरु प्रदान गर्नेवाला हुनुहुन्छ। यहाँ यो हेर्नु पर्छ ’ओम्’ शब्द प्रत्यक्ष नै विद्यमान छ । अब अनेत्र पनि हेरौं:

मनो जूतिर्जुषतामाज्यस्य बृहस्पतिर्यज्ञमिमं तनोत्वरिष्टं यज्ञं समिमं दधातु ।

विश्वे देवास इह मादयन्ताम् ओ३म् प्रतिष्ठ ।। (यजु॰ २ । १३)

पदः- मनः । जूतिः । जुषताम् । आज्यस्य । बृहस्पतिः । यज्ञम् । इमम् । तनोतु । अरिष्टम् । यज्ञम् । सम् । इमम् । दधातु । विश्वे । देवासः । इह । मादयन्ताम् । ओ३म् । प्रतिष्ठ ।

अर्थः- (जूतिः) अतिगमनशील, वेगवान् (मनः) मन (आज्यस्य) सर्वव्यापक ब्रह्मको (जुषताम्) सेवा गरौँ र (बृहस्पतिः) बृहत् = वेदका अधिपति त्यो परमेश्वरले मेरो (इमम्) यस (यज्ञम्) यज्ञलाई (अरिष्टम्) निरूपद्रव, छिद्र रहित गरोस् । र त्यो ईश्वर (इमम्+यज्ञम्) मेरो यस यज्ञलाई (सम्+दधातु) उत्तम प्रकारले धारण गरोस्, पुष्ट गरोस् । र (विश्वे) आएका सब (देवासः) विद्वान्हरु (इह) यस यज्ञमा (मादयन्ताम्) आनन्दको उपभोग गरुन । (ओ३म्) हे ईश्वर ! (प्रतिष्ठः) तपाइँ मेरो हृदयमा प्रतिष्ठित हुनुहोस् ।

यस मन्त्रमा पनि साक्षात् ’ओ३म्’ शब्दको पाठ आएको छ।

वेदमा जति मन्त्रहरु छन्, तिनको दुई गुणा ओ३म्को पाठ छ।

कसैको भनाइ यो पनि छ कि अग्नि, वायु, इन्द्र, आदिक शब्द मात्र ब्रह्मका प्रिय नाम प्रतीत हुन्छन्, किनकि वेदमा यिनको मात्र पाठ छ, ’ओंकार’को छैन। यो भ्रम वेदको भावना नजान्नाले नै उत्पन्न भएको हो। वेदका जति पनि मन्त्र छन्, तिनको दुई गुणा ’ओंकार’ शब्द वेदमा आएको छ। त्यसलाई ध्यान दिएर विचार गरौँ । महर्षि पाणिनिले भन्दछन्:-

प्रणवष्ठेः । (अष्टाध्यायी ५ । २ । ८९)

यज्ञकर्मणि टेरोममित्यादेशः स्यात् ।

अपां रेतांसि जिन्वतोम् ।।

जब वैदिक मन्त्र यज्ञमा पढिन्छ, तब सब मन्त्रहरुको ’टि’को स्थानमा ’ओम्’ शब्दको पाठ गर्नु पर्दछ। किनकि ’टि’को स्थानमा  ’ओम्’ शब्दको आदेश व्याकरणको नियम अनुसार हुन्छ। ’टि’ यो व्याकरणको एक संज्ञा हो। यदि त्यस अन्तिम स्वर वर्णको अगाडी व्यंजन पनि छ भने दुवैको ’टि’ संज्ञा हुन्छ।

अचोsन्त्यादि टि ।* (अष्टाधायी)

*(शब्दको अन्तमा यदि व्यंजन वर्ण छ भने, त्यसको पूर्ववर्ती स्वरका साथ ’टि’ संज्ञा हुन्छ। यथा- ’प्रचोद्यात्’मा अन्तिम ’आत्’को ’टि’ संज्ञा हुन्छ । यदि अन्तमा स्वर छ भने त्यो पनि ’टि’हुन्छ जस्तै ’जिन्वति’मा ’इ’´)

उदाहरण बाट यो विस्पष्ट होला। यथा:-

…अपां रेतांसि जिन्वति (ऋ.८/४४/१६)

यो वेदको मन्त्र हो । यसको अन्तिम स्वरवर्ण कुन हो ? ’ति’मा इकार अंतिम स्वर हो।अतः ’इकार’को स्थानमा ’ओ३म्’ यो आदेश हुन्छ। अर्थात् ’जिन्वति’को स्थानमा ’जिन्वितोम्’ हुन्छ । यस्तै प्रकारः-

अग्निमीडे पुरोहितं यज्ञस्य देवमृत्विजम् ।

होतारं रत्नधातमम् ।। (ऋ॰ १ । १ । १)

यस मन्त्रमा अन्तिम स्वर ’धातमम्’को मकारमा अकार छ । र यस अकार भन्दा पछाडी व्यंजन वर्ण मकार छ। यी दुवैको स्थानमा  ’ओ३म्’ यो पद आदेश हुन्छ। अर्थात् ’रत्नधातमोम्’ पाठ हुन्छ ।

यस्तै प्रकारले सम्झनु पर्छ कि जति पनि मन्त्र वेदका छन्, तिनको अन्तिम ’टि’ ओ३म् नै हुन् । यसबाट सिद्ध भयो कि वेदका जति पनि मन्त्र छन्, त्यति पटक नै ’ओंकार’ शब्दको पाठ उनको अन्तमा छ । यसबाट यो पनि जान्न सकिन्छ कि यो ’ओंकार’ शब्दको पाठ उनको अन्तमा छ। यसबाट यो पनि जान्नु कि यो ’ओंकार’ मन्त्रको अन्तमा लगाइदैन; किन्तु प्रत्येक मन्त्रको जुन अन्तिम ’टि’ छ, त्यहि ’ओ३म्’ स्वरूप हो।

शंका:६- वेदमा यस प्रकार ’ओ३म्’ शब्दको पाठ कहीं देखिन्न। हुनसक्छ जुन समयमा यज्ञको प्रचार निक्कै बढेको थियो, त्यस समय याज्ञिकहरुले वेद-पाठको यो विशेष परिपाटी प्रचलित गरे होलान् । तत्पश्चात् वैयाकरण पाणिनिले पनि त्यस्तै सूत्र रचना गरे होलान्।

समाधान:- यो कथन ठीक छैन। किनकि याज्ञिकहरुले वेदमा कुनै शब्द मिलाउन सक्दैनथे । अँ, अन्य शब्दहरुलाई जोडेर गाउन भने सक्दथे। जस्तै आजभोलि तुलसीदासको रामायणलाई जब कसैले गाउँछन्, ’राम भज राम’ ’जय-जय राम हरे हरे’ इत्यादि शब्द विश्रामको लागि जोडेर गाउने गर्दछन्। तर लय या छन्दको कुनै अक्षर मेटाएर त्यसको स्थानमा ’ओ३म्’ शब्द जोददिन्छन्। यसबाट यो स्पष्ट हुन्छ कि ’ओ३म्’ शब्द प्रत्येक वेद मन्त्रको अवयव नै हो। यसलाई राम्रो संग विचार गर्नु पर्दछ। अब हेरौं ब्रह्मवाणीलाई अन्यथा कसैले पनि गर्न सक्दैन। अतः ’ओ३म्’ शब्दको उपदेश प्रत्येक वेद मन्त्रका साथ-साथ गरिएको छ । किनकि प्रत्येक मन्त्रको अन्तिम ’टि’ ‘ओम्’ नै हो। यही अनादि संकेत हो।

जुन हेतुले अनादि काल देखि यो संकेत चल्दै आएको छ र यहि एक सार्वत्रिक नियम हो, त्यसैले यो मन्त्रहरुको अन्तमा लेखिएको हुँदैन। ब्रह्मचारीहरु संग एक पटक अनुरोध गरियो कि वेदको प्रत्येक मन्त्रको ’टि’ भागलाई ’ओ३म्’ जान्नु। पुनः-पुनः भन्न  वा लेख्न कुनै आवश्यकता छैन । किनकि यो एक सार्वत्रिक नियम हो। बालकहरुको अध्ययनको समयमा त यसको आवश्यकता पनि छैन; किनकि उनीहरुलाई त पहिले नै मन्त्रको बोध हुनु पर्ने । त्यसपछि अर्थको र तत्पश्चात् सम्पूर्ण वेदको मुख्य तात्पर्य बोध आवश्यक छ।

क्रमशः…

‘ओ३म्’ को बिषयमा संका समाधान-२

ओ३म्..!
वेदमा ‘ओ३म्’ शब्द:
उपनिषदहरुमा भनिएको छ:-
अंगुष्ठमात्रः पुरुषोsन्तरात्मा सदा जनानां हृदये सन्निविष्टः ।।
(कठ उपनिष्द् ६ । १७)
त्यो अन्तर्यामी परमात्मा सबको हृदयमा विराजमान छ ।
’वि’ र ’अन्’´ शब्दको व्याख्या:
शंका: ५- ’वि’ र ’अन्’´ शब्दबाट प्रकृति र जीव अर्थको ग्रहण कसरि हुन्छ ?
समाधान:- ’अन्’ शब्दको अर्थ जीव त प्रत्यक्ष नै छ । किनकि (अनिति, प्राणिति, जीवतीति = अन्) ’अन्’ धातुको अर्थ जिउनु हो। ’जीव’ धातुको जुन अर्थ छ, त्यहि अर्थ ’अन्’ धातुको पनि छ । अतः ’जीव’ र ’अन्’ शब्द एकै अर्थको प्रकाशक हुन् । यसै ’अन्’मा ’प्र’ उपसर्ग जोड्नाले प्राण शब्द बन्दछ । यस प्रकार अप+अन् = अपान्; सम+अन् = समान, उद्+आ+अनः = उदान, वि+आ+अन = व्यान शब्द बन्दछन् । केवल भेद यत्ति छ कि अन् शब्दमा नकार ’हल’ छ। त्यसैले अन् धातु बाट ’क्विप्’ प्रत्यय गर्दा हलन्त ’अन्’ शब्द सिद्ध हुन्छ। ’अन्’ र ’अन’ मा कुनै भेद छैन । यस्ता प्रयोग संस्कृतमा निक्कै आउँछन् । जस्तै: ’तज्जलान्’ यो छांदोग्योपनिषद् तृतीय प्रपाठक चतुदर्शखण्ड प्रथमानुवाकको वचन हो । यसमा ’तत्+ज+ल+अन्’ शब्द छ। यहाँ पनि अन् धातु बाट ’क्विप्’ प्रत्यय नै छ । अतः ’अन्’ शब्दको अर्थ जीवात्मा सिद्ध भयो। ’ओ३म्’ शब्दको अर्थ त परमात्मा प्रसिद्ध नै छ । अब रह्यो ’वि’ शब्द । फलित बाट नै ’वि’ शब्दको अर्थ प्रकृति निस्कन्छ । किनकि परमात्मा र जीवात्माको अर्थ दिने शब्द त यसमा विद्यमान छ नै। अतः ’वि’ शब्दको अर्थ शेष प्रकृतिको अतिरिक्त अन्य के होला? व्याकरण शास्त्रको एक नियम छ:-
सहचरितासहचरितयोः सहचरितस्यैव ग्रहणम् ।। (परिभाषा १११)
यहाँ यस हेतुले परमात्मा र जीवात्मा वाचक ओ३म्+अन् शब्दका साथ पठित ’व’ शब्दको अर्थ प्रकृति नै होला, अन्य हैन।
द्वीतीय अर्थ: अथवा (व्योमन्) शब्दमा ’वि+ओम्+अन्’ जुन तीन शब्द छन्, तिमध्ये (विशेषण+अनिति प्राणयति जीवान् यः स व्यन्) ’व्यन्’ (वि+अन्) ’ओ३म् शब्दको विशेषण पनि हुन सक्छ । जुन ’ओ३म्’ ब्रह्मले सब प्रकारले जीवहरुलाई जीवित गरिरहेको छ, त्यो ’व्यन्’ हो। यस प्रकार यसका अनेक अर्थ हुन्छन्।
अब यहाँ हेरौं कि यास्काचार्यले पनि यसका तीन अर्थ नै देखाएका छन् । ब्रह्म, जीव र आदित्य यी तीनै पदार्थहरुमा यो मन्त्र घट्छ। ’आदित्य’ पद बाट प्रकृतिको ग्रहण हुन्छ। यसबाट पनि सिद्ध हुन्छ कि यो मन्त्रले तीन पदार्थहरुको नै वर्णन गरिरहेको छ । अतः यो स्पष्ट सिद्ध छ कि ’व्योमन्’ शब्दमा तीन पद छन्।
’व्योमन्’ शब्द निर्विभक्तिक हुनाको कारण:
सबैलाई यो अवगत छ कि ’व्योमन्’ शब्दमा विभक्ति छैन। उसको लोप भएको छ । ’व्योमन्’ शब्द वेदहरुमा जहाँ-जहाँ आउँछ, त्यहाँ-त्यहाँ प्रायः विभक्तिको लोप नै देखिन्छ । किन ? किनकि यसको मध्यगत शब्द ’ओ३म्’ हो र यो ’अव्यय’ हो । अतः यसको योग बाट यी दुई पनि अव्ययवत् नै प्रयुक्त भएका छन्। यथाः
देवा वा एतस्यामवदन्त पूर्वे सप्त ऋषयस्तपसे ये निषेदुः ।
भीमा जाया ब्राह्मणस्योपनीता दुर्धां दधाति ’परमे व्योमन्’ ।। (अथर्व॰ ५ । १७ । ६)
एवं सधस्थाः परि वो ददामि यं शेवधिमावहाज्जातवेदाः ।
अन्वागन्ता यजमानः स्वस्ति तं स्म जानीत् ’परमे व्योमन्’ ।। (अथर्व ६ । १२३ । १)
यद्देवा देवान् हविषा यजन्तामर्त्यान् मनसा मर्त्येन ।
मदेम तत्र ’परमे व्योमन्’ पश्येम तदुदितौ सूर्यस्य ।। (अथर्व ७ । ५ । ३)
यहाँ केवल तीन उदाहरण मात्र दिइएको छ। चार वेदमा यो ’परमे व्योमन्’ शब्द अनेक पटक आएको छ । त्यहाँ सर्वत्र नै सप्तमी विभक्तिको प्रायः लोप पाइन्छ।
महर्षि पाणिनिको जो यो- “सुपां सुलुक्पूर्वसवर्णाच्छेयाडाड्यायाजालः” (अष्टाध्यायी ७/१/३९) सूत्र छ, यसले वेदमा ’सुप्’ को स्थानमा ’सु’ र लोप आदि विधान गर्दछ । त्यसैले केवल ’व्योमन्’ शब्दको लागि मात्र हैन ।यो एक सामान्य सूत्र हो। तब के कारणले ’व्योमन्’ शब्द जहाँ-जहाँ आएको छ, त्यहाँ-त्यहाँ प्रायः सप्तमी विभक्तिको लोप भएको पाइन्छ? यसबाट वेदको कुनै गूढ तात्पर्य प्रतीत हुन्छ । वेदको तात्पर्य अत्यन्त गूढ छ। लाखौँ मनुष्यहरुमध्ये कसै-कसैले मात्र त्यसलाई जान्दछन्। त्यसैले वेदमा ’ओ३म्’ शब्द नै छैन भन्नु ठीक हैन। जसरि प्रकृति र पुरुषका मध्यमा नै ब्रह्म विराजमान छ; तर कसैलाई देखाइ दिन्न, त्यसै प्रकार ’ओ३म्’ शब्द पनि सब वेदमा छ, तर सब मनुष्यहरुलाई देखाइ दिन्न।
क्रमशः..

ओ३म् को बिषयमा संका समाधान

ओ३म्..!

वेदमा ‘ओ३म्’ शब्द:

शंका: १- ’ओ३म्’को विषयमा यो शंका हुन्छ कि वेदमा ’ओ३म्’ शब्दको वर्णन कहाँ छ ? वेद पढ्दा विदित हुन्छ कि अग्नि, वायु, इन्द्र, सविता, यम, अर्यमा, मरुत् आदि ब्रह्मका नाम हुन्, ’ओंकार’ हैन, किनकि यसको पाठ चारै वेदमा कहीं पनि भेटिन्न। ऋग्वेद ’अग्नि’ शब्द बाट, यजुर्वेद ’इष्’ शब्द बाट, सामवेद ’अग्नि’ शब्द बाट र अथर्ववेद ’ये’ शब्द बाट प्रारम्भ भएको छ। यदि ब्रह्मको परमप्रिय नाम ’ओम्’ हुन्थ्यो भने त वेदमा पनि पहिले यहि आउनु पर्ने थियो र उचित पनि थियो। अतः यो ईश्वरको नाम हैन कि भन्ने प्रतीति हुन्छ।

शंका: २- यो पनि सुनिन्छ कि ऐतरेय्, शतपथ, ताण्ड्य, गोपथ, जुन क्रमशः चार वेदका चार ब्राह्मण हुन्, उनमा पनि ’ओंकार’ शब्दको विशेष वर्णन छैन।

शंका: ३- जसरि सामगानमा ’हाई’ ’हावू’ ’ओहोई’ ’आ’ ’ऊ’ प्रभृति शब्द केवल विश्रामको लागि आउँछन्, तिनको कहिँ अर्थ हुन्न, र जब कि ’साम-स्तोभ’ भनिन्छ, त्यस्तै यो ’ओंकार’ पनि पूर्व समयमा एक ’साम-स्तोभ  थियो। गीतमा विश्रामको लागि यसको उच्चारण गरिन्थ्यो, जसरि आजभोलि पनि ’हो’ ’ओ’ ’हरे’ आदि असम्बद्ध शब्द लगाएर भजन गाइन्छ। पछी मानिसले यसलाई नै पवित्र र ईश्वरको नाम माने र यस शब्दको असंख्य मनपरी अर्थ गरियो, यस्तो पनि कसैले भन्ने गर्दछन्।

समाधान:-

ओ३म् क्रतो स्मर क्लिबे स्मर। कृतं स्मर।। (यजु ४०-१५)

ओ३म् खं ब्रह्म (यजु ४० । १७)

यहां हेर्नु, यजुर्वेदको ४० औं अध्यायमा साक्षात् ’ओम्’ शब्दको पाठ आएको छ। पुनः कसरि भन्न सकिन्छ कि वेदमा ’ओंकार’ शब्दको पाठ छैन ?

शंका: ४- यजुर्वेदको ४० औं अध्यायलाई कतिपय विद्वान्हरुले उपनिषदमा मात्र गन्ति गर्दछन् । तिनीहरुले भन्ने गर्दछन् कि सम्पूर्ण यजुर्वेदका मन्त्रहरुको विनियोग सर्वत्र भनिएको छ; तर यस अध्यायको विनियोग कुनै पनि ग्रन्थमा छैन र जसको विनियोग छैन, त्यो वेद हैन, यस्तो मीमांसाको मत छ, यस हेतुले यसलाई हामि वेद भन्न सक्दैनौं । यस कारण यस अध्यायलाई छोडेर वेदको अन्य स्थान बाट ’ओ३म्’ शब्दको उदाहरण वर्णन गरौँ न ।

समाधान:- एवमस्तु । ध्यान दिनु:

ऋचो अक्षरे परमे व्योमन्यस्मिन्देवा अधि विश्वे निषेदुः ।

यस्तन्न वेद किमृचा करिष्यति य इत्तद्विदुस्त इमे समासते ॥ऋ. १/१६४/३९॥

यस मन्त्रको बारेमा यास्काचार्यले निरुक्तमा कैयौं अन्य आचार्यहरुको सिद्धान्त प्रकाशित गरेका छन्। यथाः—

कतमत् तदेतदक्षरम् ?

ओमित्येषा वागिति शाकपूणिः ।। (निरुक्त:१३।१०)

यस मन्त्रमा जो ’अक्षर’ शब्द आएकोछ, त्यसको अर्थ केहो? (तत्+एतद्) ऊ यो (कतमद्+अक्षरम्) कुन चाइ अक्षर हो? यत्रो शंका गरेर शाकपूणि आचार्यले भन्दछन् कि (ओ३म्+इति) ओ३म् (एषा+वाग्) यो वाणी हो। अर्थात्, मन्त्रमा जो अक्षर शब्द आएकोछ, त्यो ’ओ३म्´को नै वाचक हो।

यसबाट यहि सिद्ध हुन्छ कि यास्काचार्य भन्दा पहिले देखि नै यसको प्रचार थियो;  किनकि उनले शाकपूणि आचार्यको व्याख्यान आफ्नो ग्रन्थमा दिएका छन्। अतः शाकपूणि उनका दृष्टिमा प्राचीन हुन्।

मन्त्रमा गुप्त ओंकार- अब यसै मन्त्रमा गुप्त रूपले ओंकार शब्द विद्यमान छ, हेरौं। मन्त्रमा ’व्योमन्’ शब्द छ। यसमा ’वि+ओम्+अन्’ यी तीन पद छन्। ’वि’ र ’अन्’ शब्दको बीचमा ’ओ३म्’ शब्द छ। अब यो सम्पूर्ण मन्त्रको अर्थ हेरौं। मन्त्रको पद यी हुन्-

ऋचः । अक्षरे । परमे । व्योमन् । यस्मिन् देवाः । अधि ।

विश्वे । निषेदुः । यः । तद् । न । वेद । किम् । ऋचा । करिष्यति ।

ये । इत् । तद् । विदुः । ते । इमे । समासते ।।

अर्थ— (ऋचः) ऋग्वेदको सारभूत (यस्मिन्) जुन (अक्षरे) क्षर = नाश बाट रहित (परमे) परम = महान् (व्योमन् = वि+ओम्+अन्) वि = विशिष्ट = माया, प्रकृति । ओ३म् = परमेश्वर । अन् = जीवात्मा, यी तीनमा (विश्वा देवाः) सम्पूर्ण विश्व, विविध ब्रह्माण्ड, सूर्य, चन्द्र, ग्रह, नक्षत्रादि र प्राण सहित सकल इन्द्रिय (अधि निषेदुः) निविष्ट = व्यापक भएको छ (यः) जो पुरुष (तत्) उस (व्योमन्) वि+ओम्+अन् लाई (न वेद) जान्दैन, उसले (ऋचा) ऋग्वेद बाट (किं करिष्यति) के गर्ला? (ये) जो विद्वान् (तत्+इत्) यीनै तीनलाई (विदुः) जान्दछन्, (ते+इमे) ति विद्वान् (समासते) जगत्मा उत्तम स्थिति प्राप्त गर्दछन् र अन्तमा ब्रह्मलाई पनि प्राप्त गर्दछन्।

प्रकृति, जीव र ब्रह्म, यी तीनै अक्षर हुन्,  किनकि यिनको विनाश हुँदैन। यी तीनै अक्षर महान् छन् त्यसैले यिनलाई ’परम’ भनिएको हो। र ब्रह्ममा त यो सारा संसार नै छ। यी सब कार्य प्रकृतिका हुन्। तथा जीवात्माको आश्रयबाट नै सब इन्द्रियहरुले कार्य गर्ने गर्दछन्। अतः भनिएको छ कि यी तीनमा नै (विश्वे देवा अधि निषेदुः) सब सूर्यादि देव निवास गर्दछन्। वेदले यिनै तीनको वर्णन गर्दछन् । त्यसैले वेदका यिनै तीन यथार्थ सारभूत पदार्थ हुन्। जसले यी तीनलाई जान्दैन, उसले वास्तवमा वेदलाई पनि जान्दैन। केवल मन्त्रहरु कण्ठस्थ गर्नाले मात्र के लाभ छ र? जसरि परमपिता परमात्मा सबका मध्यमा गुप्तरीतिले विराजमान छ, त्यसरी नै यहां पनि ’वि’ र ’अन्’ शब्दको मध्यमा ईश्वर वाचक ’ओ३म्’ शब्द सुशोभित छ।

क्रमशः…