ओ३म्..

…योग र यसका अंग-२

१- यम: –
==========

योग-मार्गको पथिकको लागि यम प्रथम सोपान हो। यमलाई महाव्रत भनिएको छ (जाति-महाव्रतम्)। यो यम जाति, देश, कालको सीमाले नबाँधिने सार्वभौम मानवको उन्नतिको मूल व्रत हो।
यम शब्द वास्तवमा एक शास्त्रीय पारिभाषिक शब्द भएता पनि यसले आफ्नो मूल धात्वर्थलाई साथमा लिएको छ। “यमु उपरमे” धातु बाट यम शब्द बनेको छ, जसको अर्थ आफ्नो चित्तवृत्तिलाई बाह्य विषयहरु बाट रोकेर नियन्त्रित गर्नु र समाधि सिद्धिको लागि अग्रसर हुनु हो। यमको मूलमा अहिंसा त्यसै गरि सबको मूल हो, जसरि अविद्या सब क्लेशहरुको मूल हो। अहिंसाको विरोधी शब्द हिंसा हो। हिंसामा मनुष्य स्वार्थवश प्रवृत्त हुन्छ त्यसको पूर्तिको लागि असत्यभाषण,चोरी, परिग्रहादि कार्यमा प्रवृत्त हुन्छ। हिंसाको कारण वैर-भावना हो, यो पनि स्वार्थवश नै हुन्छ। अतः स्वार्थी व्यक्ति योगी कदापि बन्न सक्दैन। स्वार्थको त्याग गर्नु अत्यावश्यक छ।

यम पाँच प्रकारका हुन्छन्:–
(क) अहिंसा, (ख) सत्य, (ग) अस्तेय, (घ) ब्रह्मचर्य र (ङ) अपरिग्रह।
“अहिंसासत्यास्तेयब्रह्मचर्यापरिग्रहा यमाः।।” (योगदर्शन: २/३०)।।

(क) अहिँसा:

=============
अहिंसाका बारेमा महर्षि वेदव्यासले लेखेका छन्- यी पाँच यममा अहिंसाका लक्षण छन्: सर्वथा सब प्रकारले शरीर, वाणी र मनले सर्वदा सब कालमा पीडा दिने भावना त्याग गर्नु अथवा वैर-भाव नराख्नु। शेष चार यम अहिंसामा नै आश्रित छन् अर्थात् बिना अहिंसा यमको सिद्धि हुन सक्दैन। अहिंसाको सिद्धि गर्नु नै मुख्य उद्देश्य हो। अहिंसालाई निर्दोष बनाउनु अर्थात् शुद्ध-स्वरूप बन्नको लागि यम-नियमादि ग्रहण गरिन्छ:-

“तत्राहिंसा सर्वथा सर्वदा सर्वभूतानामनभिद्रोहः। 
उत्तरे च यमनियमास्तन्मूलास्तत्सिद्धिपरतयैव तत्प्रतिपादनाय प्रतिपाद्यन्ते। 
तदवदातरूपकरणायैवोपादीयन्ते।।” (व्यास भाष्य, योगदर्शन: २/३०)

अर्थात्, सब प्रकारले सब कालमा प्राणिमात्रलाई दुःख नदिनु अहिंसा हो। कुनै प्राणि प्रति द्रोह गर्नु, ईर्ष्या गर्नु, क्रोध गर्नु आदि समस्त व्यवहार हिंसामूलक हुन्छन्। हिंसारत पुरुषलाई कहिले कहीं पनि शान्ति प्राप्त हुनसक्दैन।
मनु महाराजले भन्नुभएको छ: “नहि वैरेण वैराणि प्रशाम्यन्ति कदाचन”।
अर्थात्, वैर भावना राख्नाले शत्रुता कहिल्यै समाप्त हुन सक्दैन र वैरभावना मानसिक अशान्तिको मूल हो। त्यसैले योगाभ्यासीले हिंसावृत्तिलाई छोड्दिनु पर्छ। त्यसको व्यवहार यस प्रकारको हुनु पर्दछ:-

“मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाणां सुखदुःखपुण्यापुण्यविषयाणां भावनातश्चित्तप्रसादनम्”। (योगदर्शन: १/३३)

अर्थात्, साधकले सदा सुखी र साधन-सम्पन्न व्यक्तिहरुका साथ मित्रताको भावना राखोस्, दुःखी व्यक्तिहरुका साथ दयाको भावना राखोस्, पुण्यात्माहरु र महापुरुषहरु प्रति हर्षको भावना राखोस्, अपुण्यात्मा(पापी) हरु प्रति उदासीनताको भावना राखोस्।

(ख) सत्य:-
==============
जुन पदार्थ जस्तो छ त्यसलाई त्यस्तै भन्नु, मान्नु र जान्नु सत्य हो। इन्द्रियहरुले जस्तो प्रत्यक्ष गरेको हो, अनुमानले जस्तो जानिएको हो र जस्तो अन्य बाट सुनिएको हो, त्यस्तै वाणी र मन हुनु सत्य हो र अन्य मनुष्यहरुमा आफ्नो ज्ञान पुर्याउनको लागि जुन वाणी बोलिएको हो, यदि त्यो गलत तथा भ्रान्ति उत्पन्न गर्ने र जस बाट सही या गलत केहि पनि बोध नहोस्, त्यस्तो वाणी नहुनु सत्य हो। त्यो सत्य वाणी सम्पूर्ण प्राणिहरुको उपकारको लागि होस्, प्राणिहरुलाई दुःख दिने खालको नहोस्। यदि अन्यलाई दुःख हुन्छ भने त्यो सत्य हैन। यस बाट अपुण्य नै हुन्छ। त्यसैले वाणीको परीक्षा (सोंच-विचार) गरेर प्राणिमात्रको लागि हितकारी सत्यवचन बोल्नु पर्दछ:-

सत्यं यथार्थे वाङ्मनसे। यथा दृष्टं यथा अनुमितं यथा श्रुतं तथा वाङ्मनश्चेति। परत्र स्वबोधसंक्रान्तये वागुक्ता, सा यदि न वञ्चिता भ्रान्ता वा प्रतिपत्तिवन्ध्या वा भवेदिति। एषा सर्वभूतोपकारार्थं प्रवता न भूतोपघाताय। यदि चैवमप्यभिधीयमाना भूतोपघातपरैव स्यान्न सत्यं भवेत्पापमेव भवेत्तेन पुण्याभासेन पुण्यप्रतिरूपकेण कष्टतमं प्राप्नुयात्। तस्मात्परीक्ष्य सर्वभूतहितं सत्यं ब्रूयात्।

अर्थ: जस्तो देख्यो, सुन्यो, तथा जानियो त्यस्तै मन तथा वाणीले व्यवहार गर्नु सत्य हो। छल-कपट पूर्ण वाणीको व्यवहार कदापि गर्नु हुँदैन। यस्तो वाणी कदापि नबोल्नु जस्बाट अन्यलाई चोट पुगोस् या दुःख होस्। अरु कसैको हानि आफ्नो वाणीले कदापि नगर्नु। पूर्णतया परीक्षा गरेर वाणीको प्रयोग गरौँ।

 (ग) अस्तेय: –

शास्त्रोक्त विधान विरुद्ध अर्काको द्रव्य ग्रहण गर्नु स्तेय (चोरी) हो, यसको प्रतिषेध (अभाव) हुनु तथा अस्पृहारूप-अर्काको द्रव्य ग्रहण गर्ने इच्छा पनि नगर्नुलाई अस्तेय भनिन्छ; यो तेस्रो यम हो।
व्यास भाष्यः- स्तेयमशास्त्रपूर्वकं द्रव्याणां परतः स्वीकरणं, तत्प्रतिषेधः पुनरस्पृहारूपमस्तेयमिति।

चोरी नगर्नु अस्तेय हो। अर्काको कुनै पनि वस्तु बिना अनुमति लिनु र त्यसको प्रयोग गर्नु चोरी हो। शास्त्र-विरुद्ध ढंगले कसैको वस्तु हस्तगत गर्नु चोरी हो। मानसिक चोरी पनि हुन्छ । जस्त्सै – अर्काको वस्तु ग्रहण गर्ने लालसा पनि चोरी हो। अतः साधकले यस्तो दुष्प्रवृत्तिलाई सदा सर्वथा त्याग गर्नु पर्दछ।

क्रमशः…

ओ३म्..

 योग र यसका अंग:

========================

-प्रेम आर्य

दोहा, कतार बाट

योग शब्द संस्कृतको ‘युज्’ धातु बाट बनेको छ। पाणिनीको धातु पाठमा यसलाई तीन अर्थमा प्रयोग गरिएको छ-

युज्-समाधौ, युजिर्-योगे र युज्-संयमने।

यी तीन धातु बाट योग शब्दका तीन अर्थ आउँछन्:-

• युज्-समाधौ धातु: अर्थात्, परमात्मामा एकाकार हुनु, यसको अर्थ समाधि संग छ अर्थात योगको अर्थ समाधि भयो।
• युजिर्-योगे धातु: जसको अर्थ जोड्नु/जोडिनु हुन्छ। को संग ? परमात्मा संग जोडिनु। अर्थात्, यस धातुको अर्थ जोडिनु संग छ, यहां योगको अर्थ जोड्नु/ जोडिनु भयो।
• युज्-संयमने धातु: यसमा युज धातुको अर्थ संयम संग छ जस अनुसार योगको अर्थ संयम भयो। लगभग सम्पूर्ण शास्त्रहरुमा योगको अर्थ यिनै तीन सन्दर्भहरुमा गर्ने गरिन्छ।

“योगः समाधिः। स च सार्वभौमश्चित्तस्य धर्मः।” (यो.द. व्यास भाष्य १/१)

योग समाधि हो र यो समाधि चित्तको सब क्षिप्तादि भूमिहरु (अवस्थाहरु) मा सिद्ध भएको चित्त (मन) को धर्म (गुण) हो।

मानव जीवनको लक्ष मोक्ष प्राप्ति हो, अर्थात् दुःखहरु बाट छुटेर परमानन्द प्राप्त गर्नु।
यिनै बिषयलाई लिएर महर्षि पतञ्जलिले दुःखी मानिसहरुको लागि दुःख बाट छुट्ने उपाय बताएका छन्। त्यसको आधार ‘योग’ हो।

योगका आठ अङ्ग छन्:

(१.) यम, (२.) नियम,  (३.) आसन, (४.) प्राणायाम, (५.) प्रत्याहार, (६.) धारणा, (७.) ध्यान,  (८.) समाधि।

“यमनियमासनप्राणायामप्रत्याहारधारणाध्यानसमाधयो अष्टावङानि।।” (योगदर्शन-२/२९) ।।

प्रथम योगांग यम हो।

यमको अपरिहार्यता
==============

यम-नियमादिको पालन गर्दा यो अवश्य ध्यान राख्नु पर्दछ कि यमलाई छोडेर केवल नियमको पालन गर्नु बाह्य प्रदर्शन मात्र भएको हुनाले पतनको संभावना बनिरहन्छ। अतः यमको पालन नित्य गर्नु पर्दछ। महर्षि मनुको विचारमा –

यमान् सेवेत सततं न नियमान् केवलान् बुधः।
यमान् पतत्यकुर्वाणो नियमान् केवलान् भजन्।।
(मनु. ४/२०४)

अर्थात्, यमलाई छोडेर केवल नियम मात्र सेवन न गर्नु, किनकि यी दुवैको सेवन गर्ने गर। जसले यमको सेवन छोडेर केवल नियमको मात्र सेवन गर्दछ, त्यसको उन्नति हुँदैन र त्यो अधोगतिमा खसिरहन्छ।

क्रमशः….

नेपाल संवत र यसको महत्व:

नेपाल संवत र यसको महत्व:

प्रेम आर्य

दोहा, कतार बाट

सृष्टि सम्वत्: १,९६,०८,५३,११८

नेपाल सम्वत: ११३८, कछला-२५, बुधबार

तिथि: पंचमी

पक्ष: कृष्ण

अयन: दक्षिणायन

ऋतु: शरद

बिक्रम संवत्: २०७४, कार्तिक-२२ गते

ईसाई सम्वत्: २०१७, नवम्बर-०८

यो नेपालमा प्रचलित एक चन्द्रमासमा आधारित साल हो। विशेषगरी नेवार समुदायले प्रत्येक वर्ष गोवर्धन पर्वका दिन नयाँ बर्ष मनाउने ‘नेपाल संवत्’ को क्रमिक रुपमा नेपाल भरि नै यसको लोकप्रियता बढ्दै गएको पाइएको छ र यसलाई औपचारिक रुपमा नेपालको राष्ट्रिय मान्यता पनि दिइनु पर्दछ। यसलाई देशभरी नै विशेष पर्वको रुपमा मनाउनु पर्दछ।

नेपाल संवतका प्रवर्तक शंखधर् साख्वा हुन्। उनले नेपालका सबै जनताको ऋण तिरेर नेपाललाई ऋणमुक्त बनाएको दिनको सम्झनामा यो सम्बत थालिएको हो। नेपाल सम्वत आज भन्दा ११३७ वर्ष पहिले भक्तपुरका राजा राघब देवको आज्ञामा नेपालको कार्यालहरुमा चलाईएको थियो । नेपालमा औपचारिक रूपले यो संवत चन्द्र शमशेरको कार्यकालसम्म प्रचलनमा रह्यो। यो संवतको पहिलो दिन विक्रम संवतको कार्तिक शुक्ल पक्षको दिनमा हुन्छ। यसमा एक औँसीबाट अर्को औँसीलाई एक चन्द्रमास भनिन्छ। १२ औँसीको एक वर्ष हुन्छ त्यसैले ३५४ दिनको एकवर्ष हुन आउँछ। तीन वर्षको एक चोटी अनला महिना अथवा पुरुषोत्तम महिना १३ औं महिना हुन आउँछ

राष्ट्रिय विभूति शंखाधर साख्वाले विसं ९३७ -इ सं ८८०) मा गरीब जनताको ऋण मोचन गरी नेपाल संवतको शुरुवात गराएका थिए । अर्को किंवदन्ती अनुसार शंखधर भन्ने एक व्यापारी थिए । उनी धेरै धनी थिए । शंखधरका साथीहरू पनि व्यापारी थिए । तर शंखधरको जस्तो व्यापार उनीहरूको हुँदैनथ्यो । ती साथीलाई शंखधरको व्यापारप्रति डाह भयो । उनीहरूले जालसाझी गरेर राजालाई ‘यसले अनैतिक व्यापार गरेको छ भनी पोल लगाइदिए । यो उजुरीपछि राजाले शंखधरको सम्पत्तिमाथि अतिक्रमण गरे । यसबाट विचलित शंखधर जोगीजस्तै भएर हिँड्न थाले । पछि राजाले खोजतलास गर्दा अनैतिक नभएको पत्ता लाग्यो । राजाले पश्चताप गर्दै ‘तिमी इमान्दार रहेछौ, तिम्रो सम्पत्ति फिर्ता लैजाऊ’ भने । गुमिसकेको पैसा र सम्पत्ति फिर्ता पाएका शंखधरले ऋणमा डुबेका जनतालाई सहयोग गरे । सबै जनताको ऋण मोचन भयो । त्यस आधारमा पनि नेपाल सवंत् चलेको भनाइ छ ।

गरीब जनताको ऋण मोचन गराई सामाजिक सेवाको उत्कृष्ट नमूना प्रस्तुत गरेको र नेपालमा मौलिक संवत्समेत चलाएको कार्यको उच्च मूल्याङ्कन गर्दै २०५६ सालको नयाँ वर्षका दिनमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईले साख्वालाई राष्ट्रिय विभूति घोषणा गरेका थिए ।

नेपाल संवतलाई नयाँ वर्षका रुपमा काठमाडौं, ललितपुर, भक्तपुर, बनेपा, धुलिखेल, बाह्रबिसे, दोलखा भीमेश्वर लगायत नेवार समुदायको बाहुल्यता रहेका स्थानमा विशेषरुपमा मनाउने गरिन्छ । कार्तिक कृष्ण औंसीका दिन बही खाता बन्द गरी नयाँ वर्ष अर्थात् कार्तिक शुक्ल प्रतिपदाका दिन नयाँ बही खाताको सुरुवात् गर्ने परम्परा समेत काठमाडौंमा छ । त्यसै दिन नेवार समुदायमा म्हः (आत्म) पूजासमेत गरिन्छ ।

महिनाहरू:

• कछला:–नेपाल सम्वतको पहिलो महिनालाई करुणामयलापनि भनिन्छ। कार्तिक शुक्ल पक्ष प्रतिपदा सुर्योदय बेला भएको दिनलाई न्हुदँ अथवा नयाँ वर्ष भनिने हुदा अथवा नयाँ वर्ष भनिछ ।
• थिंला:– सर्ग थिंला आकाशमा धेरै ताराहरु देखिने, आकाश छर्लङ्ग हुने महिना भनिन्छ ।
• पोँहेला:– पोँ असिना र हिउ पर्ने जाडो महिना भनिन्छ ।
• सिल्ला:– पहिला पहिला बिफरले मानिसहरुलाई सताउथ्यो, त्यसैले सितला माईको पूजा गर्दथ्यो, जसबाट सिल्ला हुन गयो । यो महिनामा सरस्वतीको पूजा पनि गरिन्छ। यही दुई अर्थबाट सिल्ला बनेको हुन सक्छ।
• चिल्ला:– चिरस्वायगुला, फागु पुर्णिमा, बसन्त ऋतृको आगमन हुने महिना भनिन्छ ।
• च्वला:– …………………………..
• बँछला:– बिक्रम सम्वतको पहिलो महिना मानिन्छ ।
• तँछला:– तथागतछला भन्न सकिन्छ तथागत भनेको बुद्ध हो । बुद्ध सम्वतको पहिलो महिना मानिन्छ । बुद्ध जेष्ठ महिनामा जन्मेको प्रमाणित भएको छ ।
• देल्ला:– आजकाल दिल्ला भनिन्छ । यो देश भरी रोपाई गर्ने, मुख्य महिना आर्थिक दृष्टिकोणले अत्यन्त महत्वपुर्ण महिना भएकोले देला (दे भनेको देश हो) । भनिएको हो ।
• गुँला:– गुँला भनेको सुनसान ठाउँ जहाँ पुर्खाहरु बसोबास गर्दछन भन्ने कथन छ । त्यसैले पुर्खाहरुको सम्झनामा गाई जात्रा, जनैपुर्णिमा जूतो घर पबित्र गर्नेको रुपमा लिईन्छ ।
• ञला:– ञासी थनिगु लिंग ठड्याउने,ञा इन्द्रको चिन्ह, यो महिनामा ईन्द्रजात्रा गर्दछ ।
• कौला:– कौला भनेको केही खाने अथवा भोज खाने महिना याने यो महिनामा दशैं पर्दछ ।

-सन्दर्भ: स्वतन्त्र विश्वकोश नेपाली विकिपिडिया र अनलाइन खबर

ओ३म्..

–वैदिक ईश्वर-अन्तिम भाग..

प्रश्न:- यसको मतलब राम, कृष्ण, दुर्गा र लक्ष्मीको मंदिरमा जानु र यिनको पूजा गर्नु सब गलत हो?
उत्तर:- यसलाई सम्झनाको लागि एक उदहारणको रुपमा कुनै दुर्गम गाउँमा बस्ने एक आमालाई हेर जसको पुत्रलाई सापले डसेको छ। उनले आफ्नो बालकको जीवन बचाउनको लागि झार-फूक गर्ने कुनै ओझा या लामा तान्त्रिक कहाँ लिएर जान्छिन भने तिमि उसलाई सही भन्छौ या  गलत? आजभोलि धेरैजसो ईश्वर भक्तहरु चाहे त्यो हिन्दू होस्, मुस्लिम होस् , ईसाई होस् या अन्य कुनै होस्, यस्तै प्रकारका हुन्। उनको भावना सच्चा र सम्मान गर्न योग्य छ तर अज्ञानतावश तिनीहरुले ईश्वर भक्तिको गलत मार्ग चुनेका छन्। यसैबाट यस बिषयको स्पष्ट रुपमा अवगत हुन्छ। जहाँ सम्म वेदको बारेमा जान्ने सुन्नेको कुरो छ त्यस्ता व्यक्ति बिरलै छन् । तर पनि कम से कम हिन्दूहरु त छँदैछन् जसले वेदलाई नै सर्वोच्च  मान्दछन्।

आफ्ना पूर्ववर्ती महापुरुषहरु प्रति हाम्रो सच्चा श्रद्धा यही हुन सक्छ कि हामीहरुले उनका गुणहरुलाई आत्मसात गरेर उनीहरुले जस्तै शुभ कर्म गरौँ। उदहारणको लागि हामि चारैतिर फैलिएको भ्रष्टाचार, अनाचार, व्यभिचार, आतंकवाद र अनैतिकता आदि जस्ता रावणहरुलाई देख्दछौं। यदि हामि न्यायपूर्वक यिनको प्रतिकार गर्न एकजुट भयौं भने मात्र यो श्रीरामको सच्चा गुणगान होला। यसै प्रकार श्रीकृष्णा, दुर्गा, हनुमान आदिको लागि पनि। जो जीवन भरि श्रीहनुमानको प्रशंसक बन्न चाहन्छ, उनको गुणगान गर्ने शैली यहि हो को उसले आफ्नो उच्च नैतिक चरित्र बनाओस् र आफ्नो शरीरलाई स्वस्थ र शक्तिशाली बनाउनको लागि प्रयास गरोस् जसबाट समाजको सेवा गर्न सकियोस् । हनुमानको पूजा गर्नुको अर्थ नै के भयो र यदि आफ्नो शरीर कमजोर होस् र पेट खराब? तर पनि हामि त्यसमा गरिष्ट मिठाइ तथा लड्डु भर्दै जाउँ! हुनत पूजा गर्ने यी सबै विधिहरुको पछाडी जो उद्देश्य छ त्यो वास्तवमा सरहानीय छ र हामी सबै संप्रदायका भक्तहरुको पवित्र भावना प्रति नतमस्तक छौं, तर हाम्रो कामना यहि छ कि सब ईश्वर भक्तहरुले पूजा गर्ने एक मात्र विधि अपनाउँ जो विधि श्रीराम र श्रीकृष्णले आफ्नो जीवनमा अपनाएका थिए।

प्रश्न:- के ईश्वर सर्वशक्तिमान छ?
उत्तर:- अवश्य, ऊ सर्वशक्तिमान छ । तर यसको अर्थ जे चाह्यो त्यो उसले गर्न सक्छ भन्ने कदापि हैन। आफ्नो इच्छाले जे पनि गर्दै जानु त स्वेच्छाचारिता हो यो अनुशासनहीनताको संकेत हो। यसको विपरीत ईश्वर सबभन्दा अधिक अनुशासनपूर्ण छ। सर्वशक्तिमत्ताको अर्थ यहि हो कि उसलाई आफ्नो कर्तव्य कर्म – सृष्टिको उत्पत्त्त्ति, स्थिति र प्रलय, गर्नको लागि अन्य कसैको सहायता आवश्यकता पर्दैन। ऊ स्वयं नै आफ्नो सम्पूर्ण कर्त्तव्य कर्महरु गर्नमा समर्थ छ।

तर उसले केवल आफ्नो कर्तव्य कर्महरु मात्र गर्दछ। उदाहरणको लागि – उसले अर्को ईश्वर बनाएर स्वयंलाई मार्न सक्दैन। उसले स्वयंलाई मूर्ख बनाउन सक्दैन। उसले चोरी, डकैती आदि  दुष्कर्महरु गर्दैन।

प्रश्न:- के ईश्वरको कुनै आदि (आरम्भ) छ?

उत्तर:- ईश्वरको न कुनै आदि छ र न कुनै अन्त। ऊ सदा देखि थियो, छ र रसदा रहनेछ। र उसका सबै गुणहरु सदा एक समान रहन्छन्। जीव र प्रकृति अन्य दुई अनादि तथा अनन्त वस्तु हुन्।

प्रश्न:- ईश्वरले के चाहन्छ?

उत्तर:- ईश्वरले सब जीवहरुको लागि सुख चाहन्छ र जीवहरुले पनि उक्त सुखको लागि प्रयास गरेर आफ्नो योग्यताको आधारमा उसलाई प्राप्त गरुन्।

प्रश्न:- के हामीले ईश्वरको उपासना गर्नु पर्छ र? यदि हामीलाई उसले क्षमा गर्दैन भने किन उपासना गर्नु?

उत्तर:- हो, हामीले ईश्वरको उपासना गर्नु पर्छ र ऊ नै एकमात्र उपासनीय छ। अँ, यो ठीक कुरो हो कि यदि तिमि वास्तवमा अनुत्तीर्ण भएका छौ भने  ईश्वरको उपासना गरेर तिमीलाई कुनै उत्तीर्णताको प्रमाणपत्र त्यतिकै पाइन्न। केवल अल्छी र अर्कालाई धोका दिनेहरु नै सफलताको लागि यस्तै अनैतिक उपायहरुको सहारा लिन्छन् ।

ईश्वरको स्तुति गर्नुको लाभ अरु नै छ, जस्तो:

क) ईश्वरको स्तुति गर्नाले हामि उसलाई र उसद्वारा रचीएको यो सृष्टिलाई अधिक राम्रो संग बुझ्न सक्छौं।
ख) ईश्वरको स्तुति गर्नाले हामि उसको गुणहरुलाई अधिक राम्रो संग बुझेर आफ्नो जीवनमा धारण गर्न सक्छौं।
ग) ईश्वरको स्तुति गर्नाले हामि ‘अन्तरात्माको आवाज’ लाई अधिक राम्रो संग सुन्न सक्छौं र उसको निरन्तर तथा स्पष्ट मार्गदर्शन प्राप्त गर्न सक्छौं।
घ) ईश्वरको स्तुति गर्नाले हाम्रो अविद्या नाश हुन्छ, शक्ति प्राप्त हुन्छ र हामि जीवनका कठिनतम चुनौतिहरुको सामना दृढ आत्मविश्वासका साथ सहजताले गर्न सक्छौं।
ङ) अन्ततः हामिले अविद्यालाई पूर्ण रूपले हटाउन सक्षम हुन्छौं र मुक्तिको परम आनन्द प्राप्त गर्दछौं।

यहाँ ध्यान दिन योग्य कुरो यो छ कि स्तुतिको अर्थ मंत्रोच्चारण या मनलाई विचारशून्य गर्नु हैन। यो त ज्ञान, कर्म र उपासना द्वारा ज्ञानलाई आत्मसात गर्ने क्रियात्मक रीति हो ।

प्रश्न:- जब ईश्वरको कुनै अङ्ग र ज्ञानेन्द्रियहरु नै छैनन् भने उसले आफ्नो कर्म कसरि गर्दछ ?

उत्तर: – उसका क्रियाहरु अत्यन्त सूक्ष्म स्तरमा हुने गर्दछन, त्यो गर्नको लागि उसलाई कुनै अङ्ग या इन्द्रियहरुको आवश्यकता पर्दैन। उसले आफ्नो स्वाभाविक शक्तिले समस्त कर्म गर्दछ। उसका आँखा छैनन्, तर उसले देख्न सक्दछ किनकि उसका आँखाहरु आकाशमा प्रत्येक बिंदुमा छन्, उसका खुट्टा छैनन् तर पनि उसको गति सबभन्दा तिब्र छ, उसक कान छैनन् तर पनि उसले सबै सुन्न सक्छ। उसले सबै जान्दछ तर पनि सबैको पूर्ण प्रज्ञान भन्दा पर छ। यो श्लोक उपनिषद्मा छ । ईशोपनिषदले पनि यसको विस्तृत वर्णन गरेको छ।

प्रश्न: – के ईश्वरलाई सीमाहरु ज्ञात छ?
उत्तर:- ईश्वर सर्वज्ञ छ। यसको अर्थ हो- जति पनि सत्य छ, उसले सब जान्दछ। किनकि ईश्वर असीमित छ त्यसैले उसले जान्दछ कि ऊ असीमित छ। यदि ईश्वरले आफ्नो सीमालाई जान्ने प्रयास गर्यो भने (जुन छँदैछैन) त ऊ अज्ञानी हुनेछ।

प्रश्न:- ईश्वर सगुण छ या निर्गुण?
उत्तर:- दुवै छ। यदि ईश्वरको दया, न्याय, उत्पत्ति, स्थिति आदि गुणहरुको कुरो गरौँ भने ऊ सगुण छ। यदि ति गुणहरुको कुरो गरौँ जुन गुण उसमा छैनन् जस्तै- मूर्खता, क्रोध, छल, जन्म, मृत्यु आदि तब ईश्वर निर्गुण छ । यो अंतर केवल शब्दगत छ।

प्रश्न:- कृपया ईश्वरको मुख्य गुणहरुलाई संक्षेपमा भन्नुहोस्।
उत्तर:- उसका गुण त अनंत छन् र शब्दमा वर्णन गर्न सकिन्न । तर पनि केहि मुख्य गुण यस प्रकार छन्:

• उसको अस्तित्व छ।
• ऊ चेतन छ।
• ऊ सब सुखहरु र आनंदको स्रोत हो।
• ऊ निराकार छ।
• ऊ अपरिवर्तनीय छ।
• ऊ सर्वशक्तिमान छ।
• ऊ न्यायकारी छ।
• ऊ दयालु छ।
• ऊ अजन्मा हो।
• उसको कदापी मृत्यु हुँदैन।
• ऊ अनन्त छ ।
• ऊ सर्वव्यापक छ।
• ऊ सब संग रहित छ।
• उसको देश अथवा कालको अपेक्षाले कुनै आदि अथवा अन्त छैन।
• ऊ अनुपम छ।
• उसले संपूर्ण सृष्टिको पालन गर्दछ।
• उसले सृष्टिको उत्पत्ति गर्दछ।
• उसले सबै जान्दछ।
• उसको कहिल्यै क्षय हुँदैन, ऊ सदैव परिपूर्ण छ।
• उसलाई कसैको भय छैन।
• ऊ शुद्धस्वरूप छ।
• उसका कुनै अभिकर्ता (सहायक) छैनन्। उसको सम्पूर्ण जीवहरुका साथ सीधा सम्बन्ध छ।

ऊ नै एक मात्र उपासना गर्न योग्य छ, अन्य कसैको सहायताको आवश्यकता छैन।

ऊ नै एक मात्र हरेक विपत्तिहरुलाई दूर गर्ने र सुख प्राप्त गर्ने पथ हो।

-(हार्दिक आभार: अग्निवीर)

…वैदिक ईश्वर-५

प्रश्न- त्यसो भए यसको अर्थ यो लगाउँ कि ईश्वरले मेरो पापहरु कहिल्यै क्षमा गर्दैन ? यो भन्दा त बरु इस्लाम र ईसाइहरु राम्रा छन्। किनकि त्यहाँ यदि मैले आफ्नो अपराध स्वीकार गरेर क्षमा मागें भने मेरा पूर्वका समस्त दुष्कर्महरुका दस्तावेज नष्ट गरेर मलाई नयाँ तरिकाले जीवन जिउने अवसर प्राप्त हुन्छ।

उत्तर:

(१) ईश्वरले तिम्रो पाप वास्तवमा क्षमा त गर्दछ। तर ईश्वरको क्षमा तिम्रो कर्महरुको न्यायपूर्वक फल दिनमा मात्रै निहित छ, पूर्व-कृत कर्महरुको दस्तावेज नै नष्ट गर्नमा हैन।

(२) यदि उसले तिम्रा दुष्कर्महरुको दस्तावेज नष्ट गर्दियो भने त यो उसको तिमि प्रति घोर अन्याय र क्रूरता हुनेछ। यो त्यस्तै हुनेछ जस्तो तिमीलाई तिम्रो वर्तमान कक्षाको योग्यता प्राप्त नगरेर नै अर्को कक्षाको लागि प्रोन्नत गरिदिनु । यस्तो गरेर उसले तिमीसंग जोडिएका अन्य व्यक्तिहरुका साथ पनि अन्याय गर्नेछ।

(३) क्षमा गर्नुको अर्थ हुन्छ एक नया अवसर दिनु, यो हैन कि शून्यको पात्रता राख्नेलाई १००% अंक दिनु। र ईश्वरले यही गर्दछ। स्मरण रहोस् कि योग्यता बढ्नु कुनै एक पलमा हुँदैन, र न क्षमा माग्नाले योग्यता बढ्छ। यसको लागि दिर्घकाल सम्म समर्पणमा साथ अभ्यास गर्नु पर्ने हुन्छ। केवल प्रमादी व्यक्तिले मात्र पूरा अध्ययन नगरेर नै १००% अंक प्राप्त गर्ने प्रयास गर्दछन।

(४) यो नितान्त दुर्भाग्यको कुरो हो कि जसले ईश्वर संग अपराध क्षमा गराउने नाममा मानिसहरुलाई आफ्नो मत/सम्प्रदाय तिर आकर्षित गर्दछन, ति स्वयं निर्बुद्धि हुन् र अन्यलाई पनि मूर्ख बनाईरहेका छन्। मानौ कसैलाई मधुमेहको समस्या छ, के ऊ क्षमा माग्नाले ठीक हुन सक्छ? जब एक शारीरिक समस्याको उपचार गर्नको लागि क्षमा माग्नु पर्याप्त छैन भने फेरी मन जो कि मनुष्यको ज्ञात संसारको सबभन्दा जटिल तंत्र हो उसको  उपचार मात्र एक क्षमा माग्नाले कसरि हुन सक्छ?

(५) वास्तवमा यिनको सिद्धांतमा एक स्पष्ट त्रुटि (दोष) छ र त्यो हो केवल एक जन्ममा विश्वास राख्नु र पुनर्जन्मलाई नकार्नु। त्यसैले मानिसहरुलाई आकर्षित गर्नको लागि यिनीहरु ईश्वर सम्म पुग्ने मिथ्या तथा कपोलकल्पित घटना रच्छन्। र यदि कसैले उनको कुरो मानेन भने उसलाई नरकको झुटो कहानि सुनाएर डराउन दिन्छन्। एक किसिमले उनीहरुको मत-सम्प्रदाय डरै-डरमा टिकेको छ।

(६) वैदिक दर्शन अधिक सहज, वास्तविकता अनुरूप र तार्किक छ। यसमा न कुनै भयङ्कर नरक छ, जहाँ माता समान प्रेम गर्ने ईश्वरले तिमीलाई हमेशाको लागि आगोमा जल्नको लागि झोस्दिन्छ र न उसले तिमीलाई आफ्नो प्रयास द्वारा योग्यता बढाउने र आफ्नो योग्यता अनुरूप उपलब्धि प्राप्त गर्ने अवसर बाट वंचित गर्दछ। तिमि स्वयं हेरन के अधिक संतोषप्रद होला:
* तिमीलाई सर्वोच्च अंक दिइएको झुटो अंकपत्र, जब तिमि स्वयंलाई थाहा छ कि वास्तवमा तिमीलाई शून्य प्राप्त भएको हो।
* दिन रात कठिन परिश्रम गरेर प्राप्त गरिएको सर्वोच्च अंक, जब तिमिलाई अवगत छ कि तिमीले विषयमा विशेषज्ञता आर्जित गर्नको लागि आफ्नो तर्फ बाट अधिकतम प्रयास गरेका थियौ।

त्यसैले वेदमा सफलताको लागि कुनै सजिलो या कठिन मार्ग छैन यहाँ केवल एक मात्र सत्य मार्ग छ! र सफलता ति सबै भन्दा अधिक संतोष दायक छ; जो यी छद्म सुगम मार्गमा लागेर प्राप्त भएको प्रतीत हुन्छ।

प्रश्न:- ईश्वर साकार छ या निराकार ?
उत्तर: – वेद अनुसार र सामान्य तर्कको आधारमा पनि ईश्वर निराकार नै छ।

कारण:

(१) यदि ईश्वर साकार हुन्थ्यो भने सर्वव्यापक हुन सक्दैनथ्यो। किनकि आकार भएका वस्तुहरुको आफ्नो कुनै न कुनै परिसीमा निश्चित हुन्छ। त्यसैले यदि ऊ साकार भयो भने त्यस परिसीमा भन्दा बाहिर हुन सक्दैन।

(२) हामीले ईश्वरको कुनै आकारलाई देख्न सकौं यो तब मात्र संभव छ जब ऊ स्थूल होस्। किनकि प्रकाशलाई परावर्तित गर्ने पदार्थ भन्दा सूक्ष्म पदार्थलाई देख्न सकिन्न। वेदमा ईश्वरलाई स्पष्ट रूपले सूक्ष्मतम, शरीर-रहित, छिद्र-रहित, घाउ-रहित, नस-नाडीको बन्धन-रहित तथा एकरस भनिएको छ (यजुर्वेद:४०/८) । त्यसैले ईश्वर साकार हुन सक्दैन।

(३) यदि ईश्वरलाई साकार मान्नेहो भने उसको आकारलाई अवश्य कसैले केहि अवयव जोडेर बनाएको होला। तर यो सम्भव छैन किनकि ईश्वर ले नै यो सारा जगत बनाएको हो, ऊ भन्दा पहिले कोहि थिएन भने उसलाई कसले बनाउन सक्छ? र यदि मानौं कि ऊ स्वयंले आफ्नो आकार बनायो, यसको अर्थ यहि भयो कि पहिले ऊ निराकार नै थियो।

(४) यदि ईश्वर साकार र निराकार दुवै छ भन्ने मान्ने हो भने यो पनि संभव छैन किनकि यी दुवै गुण एकै पदार्थमा हुन सक्दैनन्।

(५) यदि ईश्वरले समय समयमा दिव्य रूप धारण गर्दछ भन्ने मान्नेहो भने कृपया यो त भन कि कसको दिव्य रूप लिन्छ? यदि ईश्वरले मनुष्यको  दिव्य रूप धारण गर्दछ भन्ने मानौं भने तिमि ईश्वरीय परमाणु र अनीश्वरीय परमाणुको सीमा कसरि निर्धारित गर्दछौ? किनकि ईश्वर सर्वत्र एकरस (एक समान) छ भने फेरी हामि मानवीय-ईश्वर र शेष संसारमा अंतर कसरि गरौँ? यदि सबै स्थानमा एक ईश्वर छ भने फेरी हामि सीमा कसरि देखिरहेका छौं?

(६) वास्तवमा जुन मानव शरीर हामी देखिरहेका छौं यो द्रव्य र ऊर्जाको शेष संसारका साथ निरंतर स्थानान्तरण हो। कुनै परमाणु विशेषको लागि यो निश्चित रूपले भन्न सकिन्न कि यो मानव शरीरको हो या शेष संसारको। त्यसैले मानवीय-ईश्वरको शरीर सम्मलाई अलग गर्न सकिन्न। उदहारणको लागि – के उसको थुक, मल, मूत्र, पसीना आदि पनि दिव्य हुन्छन्?

(७) वेदमा कहीं पनि साकार ईश्वरको अवधारणा छैन। र फेरी यस्तो कुनै काम छैन जो ईश्वरले बिना शरीर नगर्न सकोस् र जसको लागि उसलाई शरीरमा आउने आवश्यकता होस्।

(८) जसलाई हामि ईश्वरको दिव्य रूप मान्ने गर्दछौं जस्तै – राम र कृष्ण वास्तवमा उनीहरु ईश्वर कै दिव्य प्रेरणाले कर्म गर्ने मनुष्य थिए। स्मरण गर हामीले ‘अंतरात्माको आवाज’ को बारेमा कुरा गरेका थियौं। यी महापुरुषहरु ईश्वर भक्ति तथा पवित्र मनका साक्षात् उदहारण थिए। त्यसैले साधारण व्यक्तियहरुको दृष्टिमा उनीहरु स्वयं नै ईश्वर थिए। तर वेदले ईश्वरका अतिरिक्त अन्य कसैको पनि उपासना गर्न निषेध गर्दछ। त्यसकारण उनीहरुको चित्र पूजा गर्नु साटो हामि आफ्नो जीवनमा उनीहरुको चरित्र र आदर्शको अनुकरण गरौँ, यही नै उनीहरु प्रति हाम्रो सच्चा सम्मान एवं श्रद्धांजलि हुने छ। यस्ता महापुरुषहरुको अनुकरण गर्नु वेदानुकूल छ।

(९) यदि ईश्वरले अवतार लिने भए र ति अवतारहरुको पूजा गर्नाले मुक्ति हुने भैदिए त वेदमा यस विषयको बारेमा विस्तृत वर्णन अवश्य नै हुने थियो। तर वेदमा यस्ता कुनै विषयको संकेत सम्म छैन।

क्रमशः…….

…वैदिक ईश्वर-४

प्रश्न- यसको अर्थ यो भयो कि ईश्वर अपवित्र वस्तुहरु जस्तै मदिरा तथा मल-मूत्र आदिमा पनि रहन्छ त?

उत्तर-

(१) यो सारा जगत ईश्वरमा छ। किनकि ईश्वर यी सबको बाहिर पनि छ तर ईश्वरको बाहिर केहि पनि छैन। त्यसैले यो जगत ईश्वरले अभिव्याप्त छ। सामान्य रुपमा यदि यसको समानता हेर्नेहो भने हामि सबै ईश्वर भित्र त्यसै गरि छौं जसरि जल भरिएको भाँडोमा कपास। त्यस कपासको भित्र-बाहिर जहाँ पनि जल नै जल छ। त्यस कपासको कुनै पनि भाग यस्तो छैन जुन जलले नभिजेको होस्।

(२) कुनै पनि वस्तु हाम्रो लागि स्वच्छ या अस्वच्छ छ भन्ने कुरा त्यस वस्तुको हाम्रा लागि के उपयोगिता छ भन्ने कुरामा निर्भर गर्दछ। जस्तो- जुन आँपको स्वाद हामीलाई यति प्रिय हुन्छ, त्यो जुन परमाणुहरुले बन्दछ,  त्यहि परमाणु जब अलग अलग हुन्छन् र अन्य पदार्थहरुका साथ क्रिया गरेर मलको रूप लिन्छन्। तिनै हाम्रा लागि अपवित्र पनि हुन्छन्। वास्तवमा यि सब प्राकृतिक कणहरुको योगले बनेका भिन्न-भिन्न सम्मिश्रण नै हुन्। हामि सब यस संसारमा हुनुको केहि उद्देश्य छ, हामीहरु प्रत्येक वस्तुलाई त्यस उद्देश्य तिर बढ्ने दृष्टिले हेर्दछौं र केहीलाई स्वीकार गर्दछौं जुन त्यस उद्देश्य अनुकूल छन् र बाँकी सबै छोड्दिन्छौं। जुन वस्तुलाई हामि छोड्छौं, ति हाम्रा लागि अपवित्र/ बेकार हुन्छन् र जुन स्वीकार गर्दछौं, ति मात्र हाम्रा लागि पवित्र/उपयोगी हुन्छन्। तर ईश्वरको लागि यस जगतको त्यस्तो कुनै उपयोग छैन, त्यसैले उसको लागि केहि अपवित्र छैन। यसको ठीक विपरीत उसको प्रयोजन हामि सबैलाई न्यायपूर्वक मुक्तिको सुख प्रदान गर्नु हो। त्यसैले पूरा सृष्टिमा कुनै पनि वस्तु उसको लागि अस्पृश्य हुँदैन।

(३) अर्को दृष्टिले यदि समानता हेर्नेहो भने ईश्वर कुनै यस्तो समाजसेवी जस्तो हैन जसले आफ्नो वातानुकूलित कार्यालयमा बसेर योजनाहरु बनाउन त मन पराउँछ तर ति मलिन बस्तिहरुमा जान मन पराउँदैन जहाँ कि समाज-सेवाको वास्तविक आवश्यकता छ। यसको विपरीत ईश्वर यस जगतको सबभन्दा अपवित्र पदार्थहरुमा रहेर पनि उसलाई हाम्रो लाभको लागि नियंत्रित गर्दछ।

(४) ईश्वर एक मात्र शुद्ध्स्वरूप छ त्यसैले ऊ हरेक वस्तुमा हुने र हरेक वस्तु उसमा हुने भए पनि ऊ सबभन्दा भिन्न र पृथक छ।

प्रश्न- के ईश्वर दयालु र न्यायकारी छ?

उत्तर- अवश्य! ऊ दया र न्यायको साक्षात् उदहारण हो।

प्रश्न- तर यि दुवै गुण त एक-अर्काका विपरीत हुन्। दयाको अर्थ कसैको अपराध क्षमा गर्दिनु र न्यायको अर्थ अपराधीलाई दण्ड दिनु हो । यी दुवै गुण एक साथ कसरि हुन सक्छन?

उत्तर- दया र न्याय वास्तवमा एकै हुन् । किनकि दुवैको उद्देश्य एकै छ।

(१) दयाको अर्थ अपराधीलाई क्षमा गर्दिनु हैन। किनकि यदि यस्तो भयो भने निक्कै निर्दोषहरु प्रति अत्याचार हुनेछ। त्यसैले जब सम्म अपराधीका साथ न्याय गरिदैन, तब सम्म निर्दोष माथि दया हुन सक्दैन। अपराधीलाई क्षमा गर्नु अपराधी प्रति पनि दया हुँदैन किनकि यस्तो गर्नाले उसलाई अझैं अपराध गर्ने हौशला मिल्छ। उदाहरणको लागि- यदि एक डाँकालाई दण्ड नदिएर छोडिदिने हो भने त्यसले अनेकौं निर्दोषहरुलाई हानि पुर्याउँछ। यदि उसलाई कारागारमा राख्नेहो भने यसबाट ऊ अरुलाई हानि पुर्याउन बाट मात्र बच्दैन कि उसले स्वयंलाई सुधार्ने एक मौका पनि पाउँछ र उसले गर्दा ऊ अगाडी अरु अपराध गर्न बाट बच्छ। त्यसैले न्यायमा नै सबै प्रति दया निहित छ।

(२) वास्तवमा दया इश्वको उद्देश्य हो र न्याय त्यस उद्देश्य पूर्ति गर्ने तरीका हो। जब इश्वरले कुनै अपराधीलाई दण्ड दिन्छ, यस बाट वास्तवमा उसले त्यसलाई अगाडी अरु अपराध गर्न बाट रोक्छ। र निर्दोषहरुलाई त्यसको अत्याचार बाट रक्षा गर्दछ। यस प्रकार न्यायको मुख्य उद्देश्य सब प्रति दया गर्नु नै हो।

(३) वेद अनुसार र जे पनि हामि यस संसारमा देख्छौं, त्यस अनुसार पनि दुःखको मूल कारण अज्ञानता नै हो, यही अज्ञानता दुष्कर्महरुलाई जन्म दिन्छ जसलाई हामि अपराध भन्दछौं। त्यसैले जब कुनै जीव दुष्कर्म गर्दछ, ईश्वरले उसको दुष्कर्म गर्ने स्वतंत्रतालाई बाधित गर्दिन्छ र उसलाई आफ्नो अज्ञानता र दुखलाई दूर गर्ने मौका दिन्छ।

(४) क्षमा माग्नाले मात्र ईश्वरले कसैको अपराध क्षमा गर्दैन। पाप र अपराधको मूल कारण अज्ञानता हो र जब सम्म त्यो मेटिन्न तब सम्म जीव कैयौं जन्म सम्म निरन्तर आफ्नो शुभ-अशुभ कर्मको फल भोगी रहन्छ। र यो सब न्यायको उद्देश्य जीव प्रति दया गर्नु नै हो, जसबाट उसले परम आनंद भोग गर्न सकोस।

क्रमशः…

ओ३म्..

दास प्रथा र बलि प्रथालाई बाइबलमा मान्यता:

वेदले शूद्र बनायो…,  मनुस्मृतिले शूद्र बनायो…., पुराणले शूद्र बनायो…! बस्, बनाएन त केवल बाइबल र कुरानले! यहि दोष लगाएर अहिले नेपाली समाजमा एकापसमा वैमनस्यता सिर्जना गरिदै छ र अशिक्षित सोझा-साझा हिन्दु समुदायलाई धमाधम ईसाई तथा इस्लामी करण गरिदै छ।

यस्ता यस्ता लाल-बुझक्कडहरु पनि छन् जसलाई यो पनि थाहा नहुन सक्छ कि वेद कतिवटा छन् र तिनमा कति-कति अध्यायहरु छन्? तर पास्टर र मुल्लाका हातका कठपुतली बनेर आफ्नो सत्य सनातन वैदिक धर्म, धर्मशास्त्रहरु र संस्कृति तथा परम्परालाई धारे हात लगाएर गालि दिनमा स्वयंलाई निक्कै विद्वान तथा ज्ञानी सम्झन्छन्। यसमा ति तथाकथित् दलित नेता र यसको नाउमा राजनीतिको व्यापार गर्ने दलालहरु नै अग्रपंक्तिमा छन्। यिनलाई यो पनि थाहा छैन कि सुद्र कसलाई भनिन्छ र दलित भनेको केहो र  कसले बनायो। बस्, यिनलाई त थाहा छ केवल लाभ-हानिको फोहोरी राजनीति..! त्यसैको दल-दलमा अरुलाई पनि धकेल्न चाहन्छन्।

यिनै अति ज्ञानि भनाउदा लाल-बुझक्कड हरुलाई एउटा साधारण प्रश्न:-

• मानौं वेद, स्मृति र पुराणमा मिथ्या कुरो लेखिएको छ, तर के कहिल्यै कुनै मुल्लालाई लूट, काट-मार र बलात्कारको आज्ञा दिने कुरानको बिरुद्ध बोलेको सुनेका छौ???
• के कहिल्यै कुनै ईसाई पादरी तथा पास्टरलाई दासप्रथा, समलैंगिक मैथुन, आफ्नै पिता संग अवैध सम्बन्ध स्थापित गरेर सन्तान जन्माउने, आफ्नी माता र माता समान भाउजु संग पनि यौन सम्बन्ध कायम गर्न सकिने, आफ्नै सगोत्र दिदी-बहिनी संग पनि विवाह गर्न सकिने,  विवाहित भएर पनि मामाकी छोरीहरु र उनकी दासिहरु बाट बच्चा पैदा गर्न सकिने शिक्षा दिने, पशु-पंक्षी तथा मानव बलिको समेत आज्ञा दिने बाइबलको विरुद्ध बोलेको सुनेका छौ???
• के कहिल्यै तिमीले पनि वेद र स्मृति ग्रन्थलाई मिथ्या आरोप लगाएर सडकमा कुर्लिए झैं मानवतालाई नै कलंकित गर्ने शिक्षा दिने ति कुरान र बाइबलको पाठका बारेमा तिनीहरु संग कुनै प्रश्न गरेका छौ???
• तिनको विरुद्ध पनि एक शब्द बोलेका छौ???
• आफ्नो धर्मलाई सुधार्नको लागि के एउटा तिमि मात्र जन्मिएका छौ??
• के यसरि नै सुधार हुन्छ धर्मको??
• धर्मको बारेमा केहि बुझेका छौ??
• ईद उल जोहा कसरि सुरु भयो??

समस्त मानवतालाई नै कलंकित गर्ने बाइबलको गलत शिक्षा:

• ईसाईहरुको भगवान (येहोवा) ले अब्राहाम संग उसको एकमात्र छोरो इसहाकको बलि चढाउने आदेश दियो। (बाइबल:उत्पत्ति:२२/११८)
• “पहिले जन्‍मने सबै बालक र गाई-वस्‍तुका बाछाहरू मलाई अर्पण गर्‌ किनभने इस्राएलको हरेक जेठो छोरा र गाई-वस्‍तुले ब्‍याएको पहिलो बाछो मेरा हुन्।” (बाइबल:प्रस्थान-१३/२)
• परमप्रभुलाई बिनाशर्त अर्पण गरिएको मानिस वा पशु वा जमिन अर्पण गर्नेले त्‍यसलाई बिक्री गर्नु वा किनी फिर्ता लिन पाउनेछैन। त्‍यो सदाकालको निम्‍ति परमप्रभुको हो।बिनाशर्त अर्पण गरिएको मानिसलाई पनि किनी फिर्ता लिन सकिनेछैन, त्‍यसलाई मार्नुपर्छ। (बाइबल:लेबी-२७/२८-२९)
• परमप्रभुको वेदीमा पूरा गरी जलाउनुपर्ने बलिहरू त्‍यही स्‍थलमा चढाओ। जुन बलि चढाउँदा मासुचाहिँ तिमीहरू खान्‍छौ र रगत वेदीमा खन्‍याइदिन्‍छौ, ती पनि त्‍यहीँ चढाओ (बाइबल:व्यवस्था-१२/२७)
• …दिन-दिनको होमबलिको निम्‍ति दुईवटा एकवर्षे निष्‍खोट थुमाहरू।पहिलो पाठो बिहान र दोस्रो पाठो बेलुका चढाउनू। (बाइबल:गन्ति:२८/३-४)
• विश्रामको दिनचाहिँ दुईवटा एकवर्षे निष्‍खोट थुमा चढाउनू.. र मद्यबलि चढाउनू। (बाइबल:गन्ति:२८/९)
• हरेक महिनाको पहिलो दिनमा यी पशुहरूको होमबलि चढाउनू– दुईवटा साँढेहरू, एउटा साँढ-भेडा र सातवटा एकवर्षे थुमाहरू यी सबै पशुहरू निष्‍खोट हुनुपर्छ।(बाइबल:गन्ति:२८/११)
• उचित मद्यबलि यस्‍तो हुन्‍छ, हरेक साँढेसित दुई लिटर दाखमद्य, साँढ-भेडासित डेढ लिटर र पाठोसित एक लिटर दाखमद्य। वर्षभरि हरेक महिनाको पहिलो दिनमा चढाउने होमबलिको यही नियम हो।दिनहुँ मद्यबलिसित चढाउने होमबलिबाहेक एउटा बोको पापबलिको रूपमा चढाउनू।(बाइबल:गन्ति:२८/१४-१५)
• परमप्रभुलाई खुसी पार्ने बास्‍नाको निम्‍ति एउटा होमबलि चढाउनू। निष्‍खोट दुईवटा साँढेहरू, एउटा साँढ-भेडा र सातवटा एकवर्षे पाठाहरू बलि चढाउनू।(बाइबल:गन्ति:२८/२७)
• तिमीहरूले मलाई चढाउनुपर्ने अन्‍न र दाखमद्यको प्रशस्‍तताबाट ठीकसित समयमा देओ। “तिम्रा जेठा छोराहरू मलाई देओ। तिम्रा गाई-वस्‍तु र भेडाको पहिलो बाछो वा पाठो मलाई देओ। पहिले जन्‍मेको बाछो वा पाठो सात दिनसम्‍म माऊसित बसोस् र आठौँ दिनमा त्‍यो मलाई चढाउनू। (बाइबल:प्रस्थान-२२/२९-३०)
• तिमीहरूलाई कमारा-कमारी चाहिन्‍छ भने तिनीहरूलाई तिम्रा चारैपट्टि भएका जातिहरूबाट किन्‍नू।तिमीहरूका माझमा बास गर्ने विदेशीहरूका छोरा-छोरी पनि तिमीहरूले किन्‍न सक्‍छौ। तिम्रा देशमा जन्‍मेका यस्‍ता बाल-बालिकाहरू तिम्रा सम्‍पत्ति हुन सक्‍छन्। अनि तिनीहरूलाई तिम्रा छोराहरूका हातमा पैतृक सम्‍पत्तिका रूपमा छोडिराख्‍न सक्‍नेछौ। तिनीहरूले आफ्‍ना जीवनभरि तिम्रा छोराहरूको सेवा गर्नुपर्नेछ। तर तिमीहरूले आफ्‍ना इस्राएलीहरू छिमेकीहरूसित निष्‍ठुर व्‍यवहार नगर्नू। (बाइबल:लेबी-२५/४४-४६)
• “कुनै मानिसले आफ्‍नी छोरीलाई कमारी बनाएर बेचेको छ भने त्‍यो केटी कमाराहरूजस्‍तो स्‍वतन्‍त्र भएर जान पाउनेछैन। कसैले त्‍यसलाई स्‍वास्‍नी बनाउन किनेको थियो र अब आफ्नी स्‍वास्‍नी बनाएर राख्‍न मन पराउँदैन भने त्‍यो केटीलाई त्‍यसकै बुबालाई बेचिदेओस्। त्‍यसको मालिकले त्‍यसलाई कुनै विदेशीको हातमा बेच्‍न सक्‍नेछैन किनभने त्‍यसले कमारीलाई अन्‍याय गरिसकेको छ। कुनै मानिसले आफ्‍नो छोरोको लागि कमारी किनिदिएको छ भने त्‍यसलाई छोरीजस्‍तै गरोस्। कुनै मानिसले अर्की स्‍वास्‍नी ल्‍यायो भने त्‍यसले अघिल्‍ली स्‍वास्‍नीलाई खानपान, लुगाफाटा र अघिझैँ स्‍वास्‍नीको अधिकार दिइराखोस्। यदि त्‍यस मानिसले आफ्‍ना यी कर्तव्‍यहरू पूरा गर्दैन भने त्‍यसले अघिल्‍लो स्‍वास्‍नीलाई एक पैसा नलिई स्‍वतन्‍त्र गरेर छोडिदेओस्। (बाइबल:प्रस्थान:२१/७-११)
• दासलाई मालिकको इच्छानुसार कडा सजाय दिन सकिन्छ। (बाइबल:लूका:१२/४७-४८)
• एक पटक परम प्रभूले मोसालाई मदीनामा आक्रमण गर्ने आदेश दियो किनकि उनीहरुले इसरायलीहरुको धर्म परिवर्तन गर्ने कोशिश गरेका थिए। मोसाका सैनिकहरुले मदीनाका सारा मानिसहरुलाई मारे र अन्य मालका साथै ३२,००० कन्या केटीहरुलाई आफ्ना दासी बनाएर सेनाका साथ आपसमा बाँडे। २% परम प्रभूको भाग पुजारीले पायो जसबाट उसको भागमा ३६५ कन्या केटीहरु आए। (बाइबल: गन्ति:३१/ १-४८)
• कमाराहरू हो, ख्रीष्‍टको सेवा गरेझैँ इमानदारिसाथ तिमीहरूका संसारका मालिकहरूको डर राखेर आज्ञा मान्‍नू।तिमीहरूको काम आँखाको अघि मान्‍छेलाई देखाउने र उनीहरूबाट स्‍याबासी पाउने किसिमको मात्र नहोस् तर परमेश्‍वरको इच्‍छाअनुसार ख्रीष्‍टकै कमारोले झैँ पूरै दिलोज्‍यानले काम गर। (बाइबल:एफिसी-६/५)

ब्राह्मण निर्धारण जन्मले वा कर्मले ???
अज्ञानताका र स्वार्थवश ब्राह्मणको निर्धारण माता-पिताको जातीको आधारमा सुरु गरियो तर वैदिक प्रणाली अन्तर्गत वर्णव्यवस्था व्यक्तिको गुण-कर्म-स्वाभाव अनुसार नै गर्ने गरिन्थ्यो जस्तै:
जन्मना जायते शूद्रः संस्कारात् भवेत् द्विजः।
वेद-पाठात् भवेत् विप्रः ब्रह्म जानातीति ब्राह्मणः।।
जन्मले मनुष्य शुद्र र संस्कारले द्विज (ब्रह्मण-क्षेत्रीय-वैश्य) बन्दछ। वेद पठान-पाठन गर्नाले विप्र र जसले ब्रह्मलाई जान्दछ त्यो ब्राह्मण हुन्छ।
ब्राह्मणको स्वभाव:
शमोदमस्तपः शौचम् क्षांतिरार्जवमेव च।
ज्ञानम् विज्ञानमास्तिक्यम् ब्रह्मकर्म स्वभावजम्।।
चित्तमा नियन्त्रण, इन्द्रियहरुको नियन्त्रण, शुचिता, धैर्य, सरलता, एकाग्रता तथा ज्ञान-विज्ञानमा विश्वास तथा दखल। वस्तुतः ब्राह्मणलाई पनि जन्मले शूद्र नै भनिएको छ। यहाँ ब्राह्मण शब्द  क्रिया संग सम्बन्धित छ। ब्रह्मको ज्ञान हुनु आवस्यक छ। केवल ब्राहमणको परिवारमा जन्म लिनाले मात्र कुनै ब्राह्मण बन्दैन।

यास्क मुनिको निरुक्तका अनुसार – ब्रह्म जानाति ब्राह्मण: ब्राह्मण त्यो हो जसले ब्रह्म (अंतिम सत्य, ईश्वर या परम ज्ञान) लाई जान्दछ । अतः ब्राह्मणको अर्थ -“ईश्वर ज्ञाता” हो।
तर हिन्दू समाजमा ऐतिहासिक स्थिति यहि रहेको छ कि पारंपरिक पुजारी तथा पंडित नै ब्राह्मण हुने गर्छन्। यसैकारणले आज हाम्रो समाजमा ब्राह्मणले धर्मको व्यवसाय पनि गर्दछन् र उनकै कारणले धार्मिक परंपरा हाम्रो जीवन बाट लुप्त हुँदै छ।।

शूद्रको बारेमा महर्षि मनुको भनाइ:

शूद्रो ब्राह्मणतामेति ब्राह्मणश्चैति शूद्रताम्।

क्षत्रियाज्जातमेवं तु विद्या द्वैश्यात्तथैव च।। (मनु.१.१०)

ब्राह्मण वर्णमा पैदा भनेको व्यक्ति पनि यदि ब्राह्मण वर्णको गुण, कर्म र स्वभाव छैन भने ऊ शूद्र वर्णमा गनिन्छ र शूद्र वर्णमा पैदा भएको व्यक्ति पनि यदि ब्राह्मणको जस्तो गुण, कर्म र स्वभाव छ भने त्यो ब्राह्मणमा गनिन्छ। अर्थात, श्रेष्ठ अश्रेष्ठ कर्म अनुसार शूद्र ब्राह्मण र ब्राह्मण शूद्र हुन सक्छ। जो ब्राह्मण, क्षत्रिय वैश्य र शूद्र जसको गुण जस्तो हुन्छ त्यो त्यसै वर्णको हुन्छ।

अनेत्र पनि भनेका छन् “जन्मना जायते शूद्र: कर्मणा द्विज उच्यते ।” अर्थात, जन्मदा सब शूद्र नै हुन्छन् र कर्म द्वारा नै ति ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य र शूद्र बन्दछन्। वर्तमानमा ‘मनुवाद’ शब्दलाई नकारात्मक अर्थमा लिईदैछ।

बाइबलमा संशोधन:

सन् १६११ सम्म बाइबलको King James Version मात्र संसारमा चल्दथ्यो र ईसाईहरुको लागि त्यो नै लक्ष्मणरेखा समान हुन्थ्यो। सन् १८७०मा यसमा भएका दोषहरु हटाउने दृस्टिले यसको परिष्कृतकरण शुरू भयो त्यस पछी सन् १८८१-१८८५ मा यसको ब्रिटिश संस्करण निकालियो। सन् १९०१मा यसलाई धोई-पखाली अमेरिकन संस्करण निकालियो। सन् १९३७, १९४६, १९५२मा हरेक पटक सुधार गरेर नयाँ नयाँ स्तरीय संस्करण निकालियो। सन् १९७७ मा आज सम्म जे पनि बाइबलको  नाममा उपलब्ध भयो त्यसलाई यसमा समावेस गरेर संसारका सामु राखियो।

अब वेदको खुट्टा तान्न खोज्ने ति लाल बुझक्कडहरु संग सोध्न चाहन्छु कि तिमीले कुन चाहिं वेद पढेका छौ??? र कुन वेद र मनुस्मृतिले तिमीलाई दास बनायो या बनाउने शिक्षा दिन्छ??? त्यो वेदले जसको लिप्यान्तरण मैक्समूलरले गरेको थियो?? या जसलाई मुस्लिम र ब्रिटिश शाषकहरुले लेख्न लागेका थिए त्यो?

अब त दास र शूद्रमा के फरक छ त्यो बुझियो होला। कि अझैं पनि वेद र मनुस्मृति नै निशाना मा रहन्छन्? या अन्य तथाकथित् पवित्र पुस्तकहरु समक्ष उनको तुलनात्मक समीक्षा हुनेछ? त्यसो त सत्य सनातन वैदिक संस्कृतिको सच्चा इतिहास पढ्ने गर्नु त्यसमा अवगत हुने छ कि वैदिक कालमा दास प्रथा थिएन। र जुन विद्रूपता हाम्रो वर्णव्यवस्थामा आयो त्यो यस्तै साहित्यको छायाँ समाजमा परे पछी मात्र आएको हो।
यो सबै लेख पढे पछी धेरै जसो लाल बुझक्कडहरुको पेटमा शूल उत्पन्न हुनसक्छ। सत्य सनातन वैदिक धर्म र शास्त्रहरुको बारेमा त्यसैले मात्र लेख्ने गरोस् जसले स्वयं यिनको अर्थलाई बुझेर गहीरो अध्ययन गरेको होस्। फेरी पनि यदि केहि भन्ने इच्छा छ र जिब्रोमा कुत्कुती लाग्छ भने पहिले निम्न श्लोकलाई एक पटक अवस्य सम्झने गर्नु-

अधीत्य चतुरो वेदान् सर्वशास्त्राण्यनेकशः।

 ब्रहात्वं न जानेती दर्वी पाकरसं यथा।। 
यथाखरचंदनभारवाही भारस्यवेता न तु चंदनस्य।

 तथैव विप्रा षटशास्त्रयुक्ता सद्ज्ञानहीनाः खरवद् वहन्ति।। 

अर्थात, चारै वेद एवं अनेकौं शास्त्रहरु पढी सके पछी पनि यदि ब्रह्मज्ञान भएन भने त्यो त्यस्तै हो जस्तो कर्छुलो अनेक व्यंजनहरुमा घुमेर पनि तिनको स्वाद देखि अनभिज्ञ रहन्छ। जस्तै गधाले चंदनको भारि बोक्छ तर त्यसको सुगंधलाई जान्दैन, त्यस्तै नै त्यो विद्वान हुन्छ जुन छ वटै शास्त्रहरुको ज्ञाता भएर पनि सद्ज्ञान बाट हीन छ। त्यसले पनि गधाले भारि बोके सरह शास्त्र मद र विद्या मदको भारि बोकिरहेको छ।। अस्तु..

नमस्ते…!

-प्रेम आर्य

दोहा, कतार बाट

ओ३म्..

…वैदिक ईश्वर-३

प्रश्न: तपाइँ ईश्वरको अस्तित्व कसरि सिद्ध गर्नुहुन्छ?

उत्तर: प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष प्रमाणहरु द्वारा ।

प्रश्न: तर ईश्वरमा प्रत्यक्ष प्रमाण घट्न सक्दैन फेरी तपाइले उसको अस्तित्व कसरि सिद्ध गर्नुहोला?

उत्तर:

• प्रमाणको अर्थ हुन्छ ज्ञानेन्द्रियहरु द्वारा स्पष्ट रूपले जानिएको निर्भ्रांत ज्ञान । तर यहाँ ध्यान दिन लायक कुरो छ कि ज्ञानेन्द्रियहरु द्वारा गुणको प्रत्यक्ष हुन्छ गुणीको हैन। उदाहरणको लागि तपाइले यो लेख पढ्ने बेलामा लेखकको ज्ञान हुँदैन तर कम्प्युटरको पर्दामा केहि आकृतिहरु देखिन्छन जसलाई तपाइँले स्वयं सम्झेर केहि अर्थ निकाल्नुहुन्छ। र फेरी तपाइँ यस निष्कर्षमा पुग्नुहुन्छ कि यो लेख लेख्ने वाला कुनै न कुनै अवश्य होला अनि तपाइँ निश्चय गर्नुहुन्छ तपाइँको नजिकमा लेखक हुनुको प्रमाण छ। यो “अप्रत्यक्ष” प्रमाण हो तथापि यो “प्रत्यक्ष” प्रतीत हुन्छ। ठीक यस्तै गरेर यो पूरा सृष्टि, जसलाई हामि उसको गुणलाई आफ्ना ज्ञानेन्द्रियहरुले ग्रहण गरेर अनुभव गर्दछौं; ईश्वरिय अस्तित्व तिर संकेत गर्दछ।
• जब कुनै इन्द्रिय गृहीत विषय बाट हामि कुनै पदार्थसंग सीधा सम्बन्ध जोड्न सक्छौं, तब हामि उसलाई “प्रत्यक्ष प्रमाणित” भएको दावी गर्दछौं। उदहारणको लागि तपाइँले आँप खाँदा मिठासको अनुभव गर्नुहुन्छ र त्यस मिठासलाई आँफूले खाएको आँप संग जोड्नुहुन्छ। यहाँ महत्वपूर्ण यो छ कि तपाइँले यस्तो प्रत्यक्ष प्रमाण केवल उस इन्द्रियसंग जोड्न सक्नुहुन्छ जसबाट तपाइले त्यस विषयको अनुभव गर्नको लागि प्रयोग गर्नुभएको थियो। यस प्रकार पूर्वोक्त उदहारणमा तपाइले आँपको ‘प्रत्यक्ष’ ‘कान’ले गर्न सक्नुहुन्न, तर ‘जीब्रो’, ‘नाक’ या ‘आँखा’ ले मात्र गर्न सक्नुहुन्छ। वास्तवमा सम्झनको लागि सरलता होस भनेर मात्र हामीले यसलाई ‘प्रत्यक्ष प्रमाण’ भन्न सक्छौं तर यथार्थमा यो पनि ‘अप्रत्यक्ष प्रमाण’ नै हो। ईश्वर सब सूक्ष्म भन्दा पनि सूक्ष्म छ त्यसैले स्थूल इन्द्रियहरु ‘आँखा’, ‘नाक’, ‘कान’, ‘जीब्रो’ र ‘चर्म’ द्वारा उसको प्रत्यक्ष असंभव छ। जसरि हामी सर्वोच्च क्षमता भएका सूक्ष्मदर्शी यन्त्रहरु हुँदा हुँदै पनि अत्यंत सूक्ष्म कणहरु देख्न सक्दैनौं, अत्यंत लघु तथा अत्यंत उच्च आवृत्तिका तरंगहरु सुन्न सक्दैनौं र प्रत्येक अणुको स्पर्श अनुभव गर्न सक्दैनौं। अर्को शब्दमा भन्नेहो भने जसरि हामि कानले आँपको प्रत्यक्ष गर्न सक्दैनौं  र कुनै पनि इन्द्रिय द्वारा अत्यंत सूक्ष्म कणहरुको अनुभव गर्न सक्दैनौं,  ठीक त्यसै गरि नै ईश्वरको पनि कुनै स्थूल र क्षुद्र इन्द्रियहरु द्वारा प्रत्यक्ष गर्न असंभव छ।
• एक मात्र इन्द्रिय जसबाट ईश्वरको अनुभव हुन्छ; त्यो मन हो। जब मन पूर्णतः नियंत्रणमा हुन्छ र कुनै पनि प्रकारका अनैच्छिक विघ्नहरु (जस्तै प्रत्येक समय मनमा उत्पन्न हुने विभिन्न प्रकारका विचार) बाट टाढा हुन्छ। जब अध्ययन र अभ्यास द्वारा ईश्वरीय गुणहरुको सम्यक ज्ञान हुन्छ, तब बुद्धि द्वारा ईश्वरको प्रत्यक्ष ज्ञान ठीक त्यसै प्रकारले हुन्छ जसरि आँपको अनुभव उसको स्वाद बाट। यही जीवनको लक्ष्य हो र यसैको लागि योगीले विभिन्न प्रकारका उपायहरु द्वारा मनलाई नियंत्रण गर्ने प्रयास गर्दछ। यी उपायहरु मध्य केहि यस प्रकार छन्: अहिंसा, सत्यको खोज, सद्भाव, सबको सुखको लागि प्रयास, उच्च चरित्र, अन्यायको विरुद्ध लड्नु, एकताको लागि प्रयास इत्यादि।
• एक प्रकारले हेर्नेहो भने आफ्नो दैनिक जीवनमा पनि हामीलाई इश्वरिय सत्ताको प्रत्यक्ष संकेत भेटिन्छ । जब हामि चोरी, क्रूरता धोखा आदि कुनै दुष्कर्म गर्ने चेस्टा गर्दछौं तब हामिलाई आफ्नै भित्र बाट भय, लज्जा या शंकाको रूपमा एक अनुभूति हुन्छ । र जब हामी अरुको सहायता या कुनै शुभ कर्म गर्न सुरु गर्दछौं तब निर्भयता, आनंद , संतोष, र उत्साहको अनुभव हुन्छ। यी सब ईश्वर छ भन्ने प्रत्यक्ष संकेत हो।
  यो ‘अन्तर्मनको आवाज़’ ईश्वरको तर्फ बाट हो। धेरैजसो हामीहरु आफ्नै गलत संस्कार एवं मूर्खतापूर्ण प्रवृत्तिहरुको वसमा परेर यसलाई दबाउँछौं र यो आवाज सुन्ने क्षमतालाई कम गर्दछौं। तर जतिबेला हामी अपेक्षाकृत शान्त अवस्थामा हुन्छौं, त्यति बेला हामि यस ‘अन्तर्मनको आवाज’ को तीव्रतालाई अनुभव गर्दछौं।
• जब आत्माले आँफूलाई यी मानसिक विक्षोभहरु, हलचलहरु र तरंगहरु बाट छुटाएर यी छाद्म आनंददायी गीतहरुको संसार बाट टाढा गर्दछ, त्यति बेला ऊ स्वयं तथा ईश्वर दुवैको प्रत्यक्ष अनुभव गर्न सक्षम हुन्छ।

यस प्रकार प्रत्यक्ष तथा अप्रत्यक्ष दुवै प्रकारका प्रमाणहरुले ईश्वरिय सत्ताको त्यति नै स्पष्ट अनुभव हुन्छ जति ति सबै पदार्थहरु जसलाई हामि स्थूल इन्द्रियहरु द्वारा अनुभव गर्दछौं।

प्रश्न- ईश्वर कहाँ बस्दछ ?

उत्तर: –

१- ईश्वर सर्वव्यापक छ अर्थात ऊ सबै स्थानमा रहन्छ। यदि ऊ कुनै विशेष स्थान जस्तै कुनै आकाश या कुनै विशेष सिंहासनमा विराजमान हुन्थ्यो भने ऊ सर्वज्ञ, सर्वशक्तिमान, सबको उत्पादक, नियंत्रक र विनाशक हुन सक्ने थिएन। तपाइँ जुन स्थानमा हुनुहुन्न त्यस स्थानमा तपाइँले कुनै पनि क्रिया कसरि गर्न सक्नुहुन्छ?

२- यदि तपाइँले ईश्वर एक स्थानमा रहेर सारा संसारलाई त्यसै प्रकारले नियंत्रणमा राख्दछ जसरि सूर्य आकाशमा एक स्थानमा रहेर सारा संसारलाई प्रकाशित गर्दछ या जसरि हामि दूर-नियन्त्रक (रिमोट कण्ट्रोल) को प्रयोग टेलिविजन हेर्नको लागि गर्ने गर्दछौं भन्नुहुन्छ भने तपाइँको यो तर्क अनुपयुक्त छ। किनकि सूर्यले पृथ्वीलाई प्रकाशित गर्नु र दूर-नियन्त्रकले टिवी चलाउनु यी दुवै काम सूक्ष्म तरंगहरुको संचरण द्वारा हुन्छन्। हामीले त्यसलाई दूर-नियन्त्रक यसकारणले भन्दछौं कि हामि ति सूक्ष्म तरंगहरु देख्न सक्दैनौं। त्यसैले ईश्वरले कुनै पनि वस्तुलाई नियंत्रित गर्नुले यहि सिद्ध गर्दछ कि ईश्वर त्यस वस्तुमा विद्यमान छ।

३- यदि ईश्वर सर्वव्यापक एवं सर्वशक्तिमान छ भने उसले स्वयंलाई कुनै सानो स्थानमा किन सिमित राख्ला? ईसाईहरु भन्दछन कि गड चौथो आकाशमा छ र मुसलमानहरु भन्दछन कि अल्लाह सातौँ आकाशमा आफ्नो सिंहासनमा विराजमान छ। र उनका अनुयायीहरु आँफूलाई सही देखाउनको लागि आपसमा नै लडीरहन्छन। यसको मतलब यहि सम्झनु पर्ला कि अल्लाह र गड अलग अलग आकाशमा रहनुको तात्पर्य के आफ्ना  क्रोधी अनुयायिहरुसंग डराएर हो? वास्तवमा यो एकदम बालवुद्धिको जस्तो कुरो हो। जब ईश्वर सर्वशक्तिमान छ र सबमा व्यापक भएर सारा संसारलाई नियंत्रणमा राख्दछ भने अन्य कुनै कारण छैन कि उसले स्वयंलाई कुनै सानो स्थानमा सीमित राखोस्। यदि त्यस्तो हो भने त फेरी ऊ सर्वव्यापक र सर्वशक्तिमान नै रहेन।

क्रमशः…

वैदिक ईश्वर-२

३- ईश्वर अनंत गुण सम्पन्न छ। अज्ञानीहरुले आफ्नो अज्ञानतावश उसको विभिन्न गुणहरुलाई नै विभिन्न ईश्वर मान्ने गर्दछन।

4- यस्तो शंका निराकरणको लागि वेदमा अनेकौं मन्त्र छन् जसले स्पष्ट गर्दछन कि केवल एक मात्र ईश्वर छ र उसका साथ हाम्रो सम्पर्क गराउनको लागि कुनै अभिकर्ता, मध्यस्थकर्ता, सहायक, पैगम्बर तथा मसीहाको आवश्यकता पर्दैन ।

ईशावास्यमिदं सर्वं यत् किञ्च जगत्यां जगत्।

तेन त्यक्तेन भुञ्जीथा मा गृधः कस्यस्विद् धनम्।। यजुर्वेद: ४०/१।।

अर्थात्, यो सारा जगत नै एक मात्र ईश्वर द्वारा पूर्णतः व्याप्त तथा नियंत्रित छ। त्यसैले कदापि अन्याय पूर्वक कसैको धन-सम्पत्ति प्राप्त गर्ने इच्छा गर्नु हुँदैन; त्यागको भावनाले न्यायपूर्ण एवं शुद्ध आचरण द्वारा नै ईश्वरको आनंद भोग्नु पर्दछ। किनकि त्यहि नै समस्त सुखदाता हो ।

 अहं भुवं वसुनः पूर्व्यस्पतिरहं धनानि सं जयामि शश्वतः।

मां हवन्ते पितरं न जन्तवोऽहं दाशुषे वि भजामि भोजनम् ॥ऋ. १०/४८/१॥

अर्थात्, एक मात्र ईश्वर नै सर्वव्यापक र सारा संसारको नियन्ता हो। त्यहि सब विजय-दाता र सारा संसारको मूल निमित्त कारण हो। सबै जीवहरुले ईश्वरलाई त्यसैगरि पुकार्नु पर्दछ जसरि एक बालकले आफ्ना माता-पितालाई पुकार्दछ। त्यहि नै  एक मात्र सबलाई पालन-पोषण गर्ने र सब सुखको दाता हो।

अहमिन्द्रो न परा जिग्य इद्धनं न मृत्यवेऽव तस्थे कदा चन।

सोममिन्मा सुन्वन्तो याचता वसु न मे पूरवः सख्ये रिषाथन॥ऋ. १०/४८/५॥

अर्थात्, ईश्वर सारा संसारको प्रकाशक हो। ऊ कदापि पराजित हुँदैन र न उसको कहिल्यै मृत्यु हुन्छ। ऊ यो संसारको रचना गर्नेवाला हो। सम्पूर्ण जीवहरुले ज्ञान प्राप्तिको लागि तथा त्यसै अनुरुप कर्म गरेर सुख प्राप्तिको लागि प्रयत्न गर्नु पर्दछ। उनीहरु ईश्वरको मित्रता देखि कहिल्यै अलग हुनुहुँदैन ।

अहं दां गृणते पूव्र्य वस्वह ब्रह्म कृणवं मह्यं वर्धनम्।

अहं भुवं यजमानस्य चोदिता•यज्वन: साक्षि विश्वस्मिन भरे।। (ऋ. १०/४९/०१)

अर्थात्, केवल एक ईश्वरले नै सत्य प्राप्तिको लागि प्रयत्न गर्नेहरुलाई सत्य ज्ञान दिन्छ। त्यसैले नै ज्ञानको वृद्धि गर्दछ र धार्मिक मनुष्यहरुलाई श्रेष्ठ कार्यमा प्रवृत्त गर्दछ। त्यहि नै एकमात्र यस सारा संसारको रचयिता र नियंता हो। त्यसैले कहिले पनि उस एक ईश्वरलाई छोडेर  अन्य कसैको उपासना गर्नु हुँदैन।

हिरण्यगर्भः समवर्त्तताग्रे भूतस्य जातः पतिरेक ऽआसीत्|

स दाधार पृथिवीं द्यामुतेमां कस्मै देवाय हविषा विधेम (यजुर्वेद: १३/४)

अर्थात, यो सारा संसारको एक मात्र  निर्माता र नियंता छ । केवल एक त्यसैले नै  पृथ्वी, आकाश र सूर्यादि लोकहरुलाई धारण गरेको छ। त्यो स्वयं सुखस्वरूप छ । एक मात्र त्यहि नै हाम्रो लागि उपासनीय छ।

न द्वितीयो न त्रितियश्च्तुर्थो नाप्युच्यते ।

न पञ्चमो न षष्ठः सप्तमो नाप्युच्यते ।

नाष्टमो न नवमो दशमो नाप्युच्यते ।

स सर्वस्मै वि पश्यति यच्च प्राणति यच्च न ।

तमिदं निगतं सहः स एष एक एकवृदेक एव ।

सर्वे अस्मिन् देवा एकवृतो भवन्ति ।। अथर्ववेद: १३/४/ १६-२१ ।।

अर्थात्, ऊ न दुई छ, न तीन, न चार, न पाँच, न छः, न सात, न आठ, न नौ , र न दस छ । यसको विपरीत ऊ केवल एक मात्र छ। ऊ बाहेक अर्को कुनै ईश्वर छैन । सबै देवताहरु उसैमा निवास गर्दछन र उसै द्वारा नियंत्रित हुन्छन। त्यसैले केवल उसैको उपासना गर्नु पर्दछ, अन्य कसैको हैन।

महद्यक्षं भुवनस्य मध्ये तपसि क्रान्तं सलिलस्य पृष्ठे ।
तस्मिन् छ्रयन्ते य उ के च देवा वृक्षस्य स्कन्धः परित इव शाखाः  ।। अथर्ववेद: १०/७/३८।।

भाषार्थ – (महद्यक्षं) ब्रह्म जो महत् अर्थात् सबभन्दा महान र सबको पूज्य छ (भुवनस्य मध्ये) जो सब लोकहरुको बीचमा विराजमान र उपासना गर्न योग्य छ (तपसि क्रान्तं) जो विज्ञानादि गुणहरुमा सबभन्दा ठूलो छ (सलिलस्य पृष्ठे) सलिल जो अन्तरिक्ष अर्थात् आकाश छ, उसको पनि आधार र उसमा व्यापक तथा जगत् प्रलय भए पछी पनि नित्य निर्विकार रहने वाला छ (तस्मिञ्छ्रयन्ते य उ के च देवाः) जसको आश्रयमा वसु आदि पूर्वोक्त तेतीस देव बसिरहेका छन् (वृक्षस्य स्कन्धः परित इव शाखाः) जसरि पृथिवी बाट वृक्षको प्रथम अंकुर निस्केर त्यहि स्थूल भएर सब हाँगाहरुको आधार हुन्छ, त्यसै प्रकार सब ब्रह्माण्डको आधार पनि त्यहि एक परमेश्वर हो॥

अर्थात्, एक ईश्वर मात्र सबभन्दा महान छ र उपासना गर्न योग्य छ। त्यहि नै समस्त ज्ञान र क्रियाहरुको आधार हो।

परीत्य भूतानि परीत्य लोकान् परीत्य सर्वाः प्रदिशो दिशश् च।

उपस्थाय प्रथमजाम् ऋतस्यात्मनात्मानम् अभि सं विवेश॥ (यजुर्वेद: ३२/११)

अर्थात्, ईश्वर संसारको कण-कणमा व्याप्त छ। कुनै पनि स्थान उस बाट खाली छैन। ऊ स्वयंभू हो र आफ्नो कर्म गर्नको लागि उसलाई कुनै सहायक, पैगम्बर, मसीहा या अवतारको आवश्यकता पर्दैन। जसले उसको अनुभव गर्न सक्षम हुन्छ त्यसले बंधनरहित मोक्ष सुख भोग्छ।

वेदमा यस्ता असंख्य मंत्र छन्, जसले एक मात्र ईश्वरको वर्णन गर्दछन। हामीलाई अन्य कुनै अवतार, पैगम्बर या मसीहाको शरणमा नगएर नै सिधा  ईश्वरको उपासनाको निर्देश गर्दछन।

क्रमशः…

ओ३म्..

वैदिक ईश्वर

-प्रेम आर्य

दोहा, कतार बाट

“ ऊ तेजस्विहरुको तेज, बलवानहरुको बल, ज्ञानिहरुको ज्ञान, मुनिहरुको तप, कविहरुको रस, ऋषिहरुको गाम्भीर्य र बालकहरुको मुस्कुराहटमा विराजमान छ। ऋषिको मन्त्र गान र बालकको निष्कपट हाँसो उसलाई एक समान प्रिय छ। उसले शब्द हैन भाव पढ्छ, ओठ हैन, हृदय देख्छ, ऊ मन्दिरमा हैन, मस्जिदमा हैन, गिर्जा घरमा हैन, प्रेम गर्नेहरुको हृदयमा रहन्छ। बुद्धिमानहरुको बुद्धिको लागि ऊ एक रहश्य हो तर एक निष्कपट निरपराधलाई ऊ सदा उपलब्ध छ। ऊ केहि अलग छ। धन-पैसाले ऊ प्राप्त हुँदैन र प्रेम एवं दया राख्नेहरुलाई कहिल्यै छोड्दैन। आडम्वरी र डरपोकहरु उसलाई मन पर्दैनन्, प्रेम गर्नेहरु सदा उसको समिपमा रहन्छन्। ऊ सर्वेश्वर हो, सबभन्दा अलग तर सबमा रहन्छ।

यही नै सनातन वैदिक धर्म हो। यहि धर्ममा हामीलाई गर्व छ।”

टिपण्णी : यहाँ ‘ईश्वर’ को तात्पर्य “परम सत्ता” हो , ‘देवता’ हैन। ‘देवता’ एक अलग शब्द हो जसको अशुद्ध प्रयोग धेरैजसो ‘परमसत्ता’ को लागि गर्ने गरिन्छ। हुनत ईश्वर पनि एक ‘देवता’ नै हो। कुनै पनि पदार्थ – चाहे जड होस् या चेतन, जुन हाम्रा लागि उपयोगी या सहायक हुन्छ, त्यसलाई ‘देवता’ भनिन्छ। तर यसको अर्थ हरेक त्यस्तो सत्ता ईश्वर हो र यसको उपासना गरियोस् भन्ने कदापि हैन। यसमा कुनै किसिमको भ्रम सिर्जना नहोस् भनेर यस लेखमा ‘ईश्वर’ शब्दको प्रयोग गरिएको छ।

त्यो परम-पुरुष जुन निस्वार्थताको प्रतीक हो, जसले सारा संसारलाई नियंत्रणमा राख्दछ, ऊ हरेक कण-कणमा व्याप्त छ र सम्पूर्ण देवताहरुको पनि देवता हो, सबैलाई सुख प्रदान गर्ने एक मात्र त्यहि हो। जसले उसलाई जान्दैनन्, ति भयङ्कर दुःखमा डुबीरहन्छन् र जसले उसलाई अनुभव गर्दछन, तिनले मुक्ति सुख प्राप्त गर्दछन। यथाः

ऋचो अक्षरे परमे व्योमन्यस्मिन्देवा अधि विश्वे निषेदुः ।

यस्तन्न वेद किमृचा करिष्यति य इत्तद्विदुस्त इमे समासते ॥ऋ. १/१६४/३९॥

प्रश्न: वेदमा ईश्वर कति छन्? कसैले भन्दछन कि वेदमा अनेक ईश्वर छन्, सत्य के हो?

उत्तर: तपाइले गलत कुरो गलत व्यक्ति तथा स्थान बाट सुन्नु भएको हो। वेदमा स्पष्टसंग भनिएको छ कि केवल एक मात्र ईश्वर छ र जसको सर्व प्रिय निज नाम ‘ओ३म्’ हो। वेदमा अनेक ईश्वर छन् भन्ने अर्थ जनाउने एउटा पनि मन्त्र छैन। यति मात्र हैन, वेदले यस कुराको पनि खण्डन गर्दछ कि हामी र ईश्वरको बीचमा कुनै अभिकर्ता (मध्यस्थकर्ता) सरह काम गर्नको लागि कुनै पैगम्बर, मसीहा या अवतारको आवश्यकता पर्दछ।

सामान्यतया यदि समानता हेर्नेहो भने:

इस्लाममा शहादा (अश-शहादतन) को जुन पहिलो भाग छ, त्यसलाई हेर्नेहो भने “ला इलाहा इल्लल्लाह” (परमेश्वर वाहेक अर्को कुनै पनि परमेश्वर छैन) र दोस्रो भाग : “मुहम्मदुन रसूलुल्लाह” (मुहम्मद अल्लाहको पैगम्बर हो) लाई छोड्दिने हो भने यो वैदिक ईश्वर कै मान्यता समान छ।

इस्लाममा अल्लाह बाहेक अरु कसैको पनि पूजन गर्नु ‘शिर्क’ (सबभन्दा ठूलो पाप) मानिन्छ। यदि यसै मान्यतालाई अंझ अगाडी हेर्नेहो भने अल्लाह बाहेक अर्को कुनै मुहम्मद, ईशा-मुशा या जीब्रेइललाई मान्न छोड्दिनेहो भने सबै वेद अनुसार महापाप बाट बच्न सक्नेछन।

प्रश्न: वेदमा वर्णित विभिन्न देवताहरु या ईश्वरहरुको बारेमा तपाइँ के भन्नुहुन्छ? ३३ कोटी देवताहरुको बारेमा के भन्ने?

उत्तर:

• पहिले नै भनियो कि जुन पदार्थ हाम्रा लागि उपयोगी हुन्छन तिनलाई देवता भनिन्छ। तर वेदमा यी सबको उपासना गर्ने भनेर कहीं भनिएको छैन। ईश्वर देवताहरुको पनि देवता हो त्यसैले ऊ महादेव भनिन्छ, केवल त्यसैको मात्र उपासना गर्नु पर्छ।
• वेदमा ३३ कोटिको अर्थ ३३ करोड नभएर ३३ प्रकारका देवता भन्ने हुन्छ (संस्कृतमा कोटि शब्दको अर्थ प्रकार पनि हुन्छ)। र यी शतपथ ब्राह्मणमा निक्कै स्पष्ट संग यस प्रकारले वर्णित छन्:
  ८ वसु, ११ रुद्र, १२ आदित्य, १ इन्द्र (बिद्युत) र १ प्रजापति (यज्ञ)
• ८ वसु: पृथ्वी, जल, अग्नि, वायु, आकाश, चन्द्रमा, सूर्य र तारा (नक्षत्र), यी आठ सबका निवास स्थान हुनाले वसु भनिन्छ| यी आठ वसुले समस्त प्राणिहरुलाई आश्रय दिने हुनाले देव हुन्|
• ११ रुद्र: १ जीवात्मा, ५ प्राण र ५ उपप्राण, यी ११ रुद्रले शरीर छोड्नासाथ् शरीरले काम गर्न बन्द गर्दछ र सबैलाई रुवाउँछन्| त्यसैले यिनलाई रूद्र भनिन्छ| यी ११ शरीरको आधार हुनाले देव भनिन्छ|

पाँच प्राण: प्राण, उदान, समान, व्यान र अपान।

पाँच उपप्राण हैं: नाग, कूर्म, कृकल, देवदत्त र धनञ्जय।

• १२ आदित्य: वर्षका १२ महिना चैत्र, वैशाख, ज्येष्ठ, आषाढ, श्रावण, भाद्र, आश्विन, कार्त्तिक, मार्गशीर्ष, पौष, माघ र फाल्गुन| यिनलाई आदित्य पनि भनिन्छ । यिनले प्राणिहरुलाई आयु प्रदान र क्षीण गर्दछन्|
• १ इन्द्र (विद्युत्): विद्युत्लाई पनि देव मानिएको छ किनकि यो ऐश्वर्यको साधन हो | यसबाट गति, शक्ति, प्रकाश, समृद्धि र सुखका साधनहरु प्राप्त हुन्छन् । बृहदारण्यक उपनिषद: ३/१/६ कानुसार-

“कतम इन्द्रः? अशनिरिति । ” इन्द्रदेव अर्थात ऐश्वर्यका साधन को हुन्? विद्युत् नै इन्द्रदेव अर्थात ऐश्वर्यका साधन हुन् ।

• १ प्रजापति: प्रजापतिलाई यज्ञ पनि भनिएको छ । किनकि यज्ञको कारणले जल-वायु सुद्ध भएर प्राणिहरुलाई सुख प्राप्त हुन्छ । गीता -३/१४ मा भनिएको छ-

“अन्नाद् भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसम्भवः।

यज्ञाद् भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्म समुद् भवः ।। ”

अर्थात प्राणी अन्नबाट, अन्न बादल बाट र बादल यज्ञबाट उत्पन्न हुन्छन्| यस प्रकार यज्ञ प्राणिहरुको जीवन र सुखको आधार हो| यी समस्त ३३कोटि देवहरुलाई नियन्त्रण गर्ने ईश्वर हुन्, जसलाई हामि अनेकौं नामले जान्दछौं र पुकार्ने गर्दछौं ।

शतपथ ब्राहमणको १४औं काण्डका अनुसार यी ३३ प्रकारका देवताहरुका  स्वामी महादेव नै एकमात्र उपासनीय छन् । ३३ प्रकारका देवताहरुको विषय आँफैमा एक गहन शोधको विषय हो जसलाई बुझ्नको लागि सम्यक अध्ययनको आवश्यकता छ। तर पनि वैदिक शास्त्रहरुमा यो स्पष्ट रुपमा वर्णित छ कि यी देवता ईश्वर हैनन् त्यसैले यिनको उपासना गर्नु हुँदैन।

क्रमशः….