ओ३म्..
आज विश्वको हरेक कुना-कुना बाट वैज्ञानिकहरु र चिकित्सकहरुले यहि चेतावनी दिइरहेका छन् कि मांसाहारले क्यान्सर, उच्चरक्तचाप र हृदयाघात जस्तो भयङ्कर समस्या निम्त्याउँछ र आयु क्षीण गर्दछ भने शाकाहारले अधिक मात्रामा पौष्टिकता, स्वस्थ शरीर, सुखमय तथा आनन्दमय जीवन एवं रोगहरु संग लड्ने क्षमतामा वृद्धि गर्दछ। तर पनि मानवले आफ्नो रसलोलुप तथा उदर-पूर्तिको चाहनाले यदि अन्ध-नक्कल या तथाकथित आधुनिकताको होडमा अप्राकृतिक आहार गरेर आफ्नै सर्वनाश गर्न चाहन्छ भने यो उसको दुर्भाग्य नै भन्न सकिन्छ।
जीव या पशुको शरीर संरचनामा ध्यान दिनेहो भने हामि देख्दछौं कि सर्वाधिक शक्तिशाली, परिश्रमी, वा अधिक सहनशीलता भएका पशु जो लगातार कयौं दिन सम्म काम गर्न सक्छन्, जस्तै हात्ती, घोडा, गोरु, ऊँट, भेडा आदि सब शाकाहारी हुन्छन्। ब्रिटेनमा त्याहांका शोधकर्ताले एक परीक्षण गरेर हेर्दा पाए कि स्वाभाविक मांसाहारी शिकारी कुकुरलाई पनि केहि समय जब शाकाहारभोजन दिएर राखियो तब उनको सहन सक्ने शक्ति एवं क्षमतामा वृद्धि भयो।
अफ्रीकन रिसर्च फाउंडेशनका डा.अन्ना स्पोरीका अनुसार मसाई जनजातिका मानिसहरु जो मांसाहार गर्दछन्, उनीहरुले केहि दिन मात्र दही खाने गर्दा उनको कोलेस्ट्रोल स्तर कम हुन्छ।
शाकाहारी भोजनको गुण थाहा पाएर अब पाश्चात्य देशमा पनि शाकाहार आन्दोलन तेज हुँदैछ। अमेरिकामा ‘सलाद बार’ अत्यधिक लोकप्रिय हुँदैछन्, जहाँ बाट ग्राहकले सलाद भरिएको थाल या डिब्बा घर लैजान सक्छन्।
दिल्लीको एक स्थानीय पत्रिका ‘सन्ध्या टाइम्स’का अनुसार भोजनमा अनुसन्धान गरिरहेका अमेरिकाका वेज्ञानिकहरुले वर्षौंको खोज पछी फल, तरकारी, दुध, र खाद्यान्नमा पाइने पोषक तत्व पत्ता लगाएर भोजन बाट नै क्यान्सर, हृदयरोग आदि असाध्य रोगहरुको चिकित्सा गर्न सकिने दिशामा काम गर्दै छन्। यहि कुरो हाम्रो सनातन वैदिक साहित्यमा भरिएका छन्। तर हामीले त्यो आफ्नो दैवी संस्कृति छोडेर बिदेशी आसुरी संस्कृतिको अन्ध-नक्कल गरेर जीवन नष्ट गर्दै छौं। कयौं चिकित्सकहरुले सल्लाह दिएका छन् कि अंगूर, मेवा, आँप, खरबूजा, टमाटर, हरिया पात भएका तरकारी खानाले भोजन नलीको क्यान्सर हुने संभावना कम हुन्छ। क्यान्सर को एक प्रमुख कारण मांसाहार हो। दुध खानाले आँतको क्यान्सर बाट बच्न सकिन्छ। जुन महिलाहरु शाकाहारी र रेशादार भोजन गर्ने गर्दछन, तिनलाई स्तन-क्यान्सर हुँदैन। हावर्डको एक अध्ययनमा पशुको मासु र गर्भाशयको क्यान्सरमा सम्बन्ध स्थापित गरिएको छ।
जर्मनीको ‘इंस्टीच्यूट अफ सोशल मेडिसन एंड एपीडीमिओलोजी’ द्वारा सन् १९८५मा प्रारम्भ गरिएको सर्वेक्षणमा अहिले सम्मको प्रतिवेदन अनुसार शाकाहारिहरुको रक्तमा यूरिक अम्लको मात्रा कम हुन्छ, उनका मृगौलाले राम्रो संग काम गर्दछन्, रक्तचाप सामान्य, आदर्श कोलेस्ट्रोल सीमामा नै रहन्छ। यस्ता व्यक्तिहरुको प्रतिशत मांसाहारिको अपेक्षा निक्कै अधिक रहन्छ। शाकाहारले उनलाई स्वस्थ र नीरोगी बनाउँछ।
भारतको मध्येप्रदेश स्थित ग्वालियरका दुईजना शोधकर्ता डा. जसराज सिंह र सी.के. डेवासले ग्वालियर जेलमा बन्द ४०० जना कैदीहरुमा एक शोध गरेर निष्कर्ष निकाले कि २५०जना मांसाहारिहरु मध्ये ८५% रिसाहा स्वभावका एवं झगडालु निस्के, शेष १५० जना शाकाहारीहरु मध्ये ९०% शान्त एवं खुशी स्वभावका थिए। केवल अम्रिकामा मात्र प्रति वर्ष ४०,००० भन्दा अधिक समस्या यस्ता आउँछन् जुन रोग ग्रस्त अण्डा एवं मासु खानाले हुने गर्दछन्।
सामान्य रुपमा एउटा कुरा जान्ने कोशिश गरौँ कि जब पशुले वधशालामा कसाई द्वारा आफ्नो मृत्यु नजिक आएको देख्दछ, ऊ डर र आतंकले थर-थर काप्न थाल्दछ। जब उसले मृत्युलाई नजिक बाट महशुस गर्दछ, एक-दुई दिन अघि देखि नै खान-पीन छोड्दछ। डर र आतंकले उसको केहि मल पनि बाहिर निस्कन्छ। त्यो मल रगतमा मिसिन्छ र बिष युक्त तथा हानिकारक बन्दछ। मृत्यु भन्दा पहिले त्यो बिचरा नि:सहाय पशु आत्म रक्षाको लागि केहि पुरुषार्थ गर्ने प्रयास स्वरूप छटपटाउँछ। पुरुषार्थ बेकार गएको महशुस भएर उसको डर र आवेश झनै बढ्छ। रिसले आँखा राता-राता हुन थाल्दछन्, मुखमा फिन आउँछ, श्वास प्रश्वास बढ्न थाल्दछ, मुटुको धड्कन बढ्न थाल्छ, यस्तो अवस्थामा उस भित्र एकप्रकारको पदार्थ-एड्रनलिन उत्पन्न हुन्छ, जसले उसको रक्तचाप बढाउँछ र मासुलाई विषाक्त बनाउँछ। जब मनुष्यले त्यो मासु खान्छ, तब उसमा पनि त्यहि पदार्थ-एड्रनलिन प्रवेश गरेर उसलाई प्राण-घातक रोग तिर धकेल्दिन्छ। एड्रनलीनका साथ क्लोरिनेटेड हाइड्रो कार्बन लिँदा यसले हृदयाघातको गंभीरतम खतरा उत्पन्न गर्दछ।
जर्मनीको एक प्राध्यापक एग्नरबर्गको मान्यता छ कि अण्डाले ५१.८३% कफ पैदा गर्दछ। त्यसले शरीरको पोषक तत्वहरुलाई असंतुलित गर्दछ। अम्रिकी डा. ई.बी.एमारी तथा बेलायती डा. इन्हाले आफ्नो विश्व विख्यात पुस्तकमा अण्डा मनुष्यको लागि बिष समान हो भनेर स्पस्ट मानेका छन्।
बेपायाती डा. आर. जे. विलियमको निष्कर्ष छ कि सम्भव हुन सक्छ अण्डा खानेहरुले शुरु-शुरूमा अधिक हट्टा-कट्टा र फुर्तीलो पनि अनुभव गर्लान तर पछी तिनलाई हृदय रोग, रातो तथा फुस्रो चिलाउने दाद, पक्षाघात जस्ता भयानक रोगको शिकार हुनु पर्नेछ।
मांसाहारले जुन असाध्य रोगहरुलाई जन्म दिन्छ त्यसमा अन्य ताजा खोजहरुको परिणाम निम्न छन्—
- हृदयरोग:- रक्तवाहिनिहरुको भित्रि भित्तामा कोलेस्ट्रोलको तह जम्नु हृदयरोग तथा उच्च रक्त चापको मुख्य कारण हो। कोलेस्ट्रोलको सर्वाधिक प्रमुख स्रोत अण्डा, मासु र बजारको निर्मलीकृत या प्रशोधित (refind) तेल हो।
- मिर्गी/छारेरोग (एपीलेप्सी):- यो रोग संक्रमित मासु या रसायन प्रयोग गरिएको तरकारी खानाले पनि हुन्छ।
- अल्सर, एपेन्डीसाइटिस, पायल्स/भगंदर/फिस्टुला(मलद्वारमा खटिरा हुनु)आँत र मलद्वारको क्यान्सर:- यी रोग पनि शाकाहारिहरुको अपेक्षा मांसाहारीहरुमा अधिक हुने गर्दछ।
- मृगौलाको रोग:- जनावर बाट पाइने प्रोटीन र क्याल्सियम अत्यन्त जटिल प्रकारको हुन्छ र स्वादको कारण आवस्यकता भन्दा अधिक पनि खाने गर्दछन्। यसलाई पचाउने क्षमता मानव शरीरमा हुँदैन, जसले गर्दा विविध रोगको कारण बन्ने गर्दछ त्यस्तै भोजन गर्नाले मृगौला पनि खराब हुन्छन्। शाकाहारी भोजनमा पाइने सबै तत्वहरु सुपाच्य हुन्छन् अत: त्यसबाट मनुष्य शरीरलाई कुनै प्रकारको हानि गर्दैन।
- संधिवात, गठिया लगायत अन्य वात रोग:— जनावरको मासुमा सबभन्दा बढी यूरिक एसिड हुन्छ, जसले मानव रगतमा यूरिक एसिडको मात्रा अत्यधिक बढाउँछ र जोर्निहरुमा जम्मा हुन्छ यसको कारणले गर्दा शरीरमा यी रोग उत्पन्न हुन्छन्। मांसाहार, चिया, कफी छोडे पछी यस्ता रोगले पिडितहरुलाई राहत हुन्छ।
- रक्त धमनिहरु साँगुरो हुनु:- मांसाहारी भोजनमा पोलीसेच्युरेटेड फ्याट, कोलेस्ट्रोल तथा क्यालोरीको अधिकता भएको हुनाले शरीर भित्र थुप्रिदै जान्छ जसको कारणले रक्त धमनिहरु साँगुरा हुन्छन् र हृदय कम्जोर हुन्छ। तर शाकाहारी भोजनमा यी पदार्थ निक्कै कम मात्रामा हुन्छन्। साग-सब्जीहरु र फल इत्यादिमा पोलीसेच्युरेटेड फ्याट र कोलेस्ट्रोल शून्य हुन्छ भने क्यालोरी एकदम कम। अत: शाकाहारी भोजनले यस रोग बाट बच्न सहयोग गर्दछ।
- क्यान्सर:- यो ज्यानमारा रोग मांसाहारीको अपेक्षा शाकाहारीहरुमा निक्कै कम पाया पाइन्छ।
- आँत कुहिनु:- अण्डा, मासु आदि छिट्टै सड्ने पदार्थ हुन्, यसलाई छिट्टै पचाउने हाम्रो पाचन क्षमता छैन र मांसाहारीको भन्दा शाकाहारीको पाचन प्रणाली बिशेष लामो पनि हुन्छ, त्यसैले ति पदार्थहरु पाचन हुनु पूर्व नै हाम्रो आन्द्रामा सड्न थाल्दछन् जसको कारणले आमाशय कमजोर हुन्छ र पछी आँत पनि सड्न थाल्दछ। सुरुमा पेट ढुस्स फुलेको जस्तो महशुस हुनु र ग्यासको समस्या देखिन्छ। पछी मंदाग्नि, पैताला पोल्ने अथवा चस्किने, अमिलो डकार आउने, बिहान उठ्न जाँगर नलाग्ने, टाउको दुख्ने, रिंगटा लाग्ने, शरीर भारि भएको महशुस हुने र कब्जियत आदिको समस्या उत्पन्न हुन्छ।
- त्वक रोग(छाला फुस्रो तथा सुख्खा हुनु) [पिला/डन्डीफोर आदि:- छालाको रक्षाको लागि विटामिन ए, बि र सी को सर्वाधिक महत्व हुन्छ जो गाजर, टमाटर लगायत हरीया साग-सब्जिहरु र फल आदिमा नै बढी मात्रामा पाइन्छ। त्यसैले शाकाहारी भोजनले यस्ता रोगबाट रक्षा गर्दछ भने मांसाहारी भोजनले यी समस्या झनै बल्झाउँछ।
- अन्य रोग: जस्तै – मधुमेह, अध्कपाली, संक्रमण बाट हुने रोग, स्त्रिहरुको मासिक धर्म सम्बन्धी रोग आदि पनि मांसाहारिहरुमा अधिक पाइन्छन्।
सारांश यहि हो कि जहाँ शाकाहारी भोजनले प्राय: प्रत्येक रोगलाई रोक्न र रोगसंग लड्ने क्षमतालाई वृद्धि गर्दछ भने मांसाहारी भोजनले प्रत्येक रोगलाई मल-जल गरेर बढाउँछ। शाकाहारले आयु बढ्छ भने मांसाहारले आयु क्षीण हुन्छ। शाकाहारी जीवन निरोगी-शुखमय-आनन्दमय हुन्छ भने मांसाहारी जीवन रोगि-दुःखमय-शोकमय हुन्छ। अस्तु..
आज विश्व शाकाहार दिवशको अवसरमा यहि शुभकामना छ कि सबैले शाकाहार जीवन पद्धति अंगालौं ..!
नमस्ते..!
(विविध सामाजिक सञ्जाल बाट संकलित)
-प्रेम आर्य
दोहा, कतार बाट